________________ 4. 49. 23 ] महाभारते [4. 51.1 पवाण गजो गजेनेव जितस्तरस्वी। यस्य नागो ध्वजाग्रे वै हेमकेतनसंश्रितः / विहाय संग्रामशिरः प्रयातो धृतराष्ट्रात्मजः श्रीमानेष राजा सुयोधनः // 12 वैकर्तनः पाण्डवबाणतप्तः // 23 एतस्याभिमुखं वीर रथं पररथारुजः। इति श्रीमहाभारते विराटपर्वणि प्रापयस्वैष तेजोभिप्रमाथी युद्धदुर्मदः // 13 एकोनपञ्चाशोऽध्यायः // 49 // एष द्रोणस्य शिष्याणां शीघ्रास्त्रः प्रथमो मतः / 50 एतस्य दर्शयिष्यामि शीघ्रास्त्रं विपुलं शरैः // 14 वैशंपायन उवाच / नागकक्ष्या तु रुचिरा ध्वजाग्रे यस्य तिष्ठति / . अपयाते तु राधेये दुर्योधनपुरोगमाः / एष वैकर्तनः कर्णो विदितः पूर्वमेव ते // 15 अनीकेन यथास्वेन शरैरार्छन्त पाण्डवम् // 1 एतस्य रथमास्थाय राधेयस्य दुरात्मनः / बहुधा तस्य सैन्यस्य व्यूढस्यापततः शरैः / यत्तो भवेथाः संग्रामे स्पर्धत्येष मया सदा // 16 अभियानीयमाज्ञाय वैराटिरिदमब्रवीत् // 2 यस्तु नीलानुसारेण पञ्चतारेण केतुना / आस्थाय रुचिरं जिष्णो रथं सारथिना मया। हस्तावापी बृहद्धन्वा रथे तिष्ठति वीर्यवान् // 17 कतमद्यास्यसेऽनीकमुक्तो यास्याम्यहं त्वया // 3 यस्य तारार्कचित्रोऽसौ रथे ध्वजवरः स्थितः / अर्जुन उवाच / यस्यैतत्पाण्डुरं छत्रं विमलं मूर्ध्नि तिष्ठति // 18 लोहिताक्षमरिष्टं यं वैयाघ्रमनुपश्यसि / महतो रथवंशस्य नानाध्वजपताकिनः / नीलां पताकामाश्रित्य रथे तिष्ठन्तमुत्तर // 4 बलाहकाग्रे सूर्यो वा य एष प्रमुखे स्थितः // 19 कृपस्यैतद्रथानीकं प्रापयस्वैतदेव माम् / हैमं चन्द्रार्कसंकाशं कवचं यस्य दृश्यते / एतस्य दर्शयिष्यामि शीघ्रास्त्रं दृढधन्विनः // 5 जातरूपशिरस्त्राणस्त्रासयन्निव मे मनः / / 20 कमण्डलुद्धजे यस्य शातकुम्भमयः शुभः / एष शांतनवो भीष्मः सर्वेषां नः पितामहः / आचार्य एष वै द्रोणः सर्वशस्त्रभृतां वरः // 6 राजश्रियावबद्धस्तु दुर्योधनवशानुगः / / 21 सुप्रसन्नमना वीर कुरुष्वैनं प्रदक्षिणम् / पश्चादेष प्रयातव्यो न मे विघ्नकरो भवेत् / अत्रैव चाविरोधेन एष धर्मः सनातनः // 7 एतेन युध्यमानस्य यत्तः संयच्छ मे हयान् // 22 यदि मे प्रथमं द्रोणः शरीरे प्रहरिष्यति / / ततोऽभ्यवहदव्यग्रो वैराटिः सव्यसाचिनम् / ततोऽस्य प्रहरिष्यामि नास्य कोपो भविष्यति // 8 यत्रातिष्ठत्कृपो राजन्योत्स्यमानो धनंजयम् // 23 अस्याविदूरे तु धनुर्ध्वजाग्रे यस्य दृश्यते / इति श्रीमहाभारते विराटपर्वणि आचार्यस्यैष पुत्रो वै अश्वत्थामा महारथः // 9 पञ्चाशोऽध्यायः // 50 // सदा ममैष मान्यश्च सर्वशस्त्रभृतामपि / एतस्य त्वं रथं प्राप्य निवर्तेथाः पुनः पुनः // 10 वैशंपायन उवाच / य एष तु स्थानीके सुवर्णकवचावृतः / तान्यनीकान्यदृश्यन्त कुरूणामुग्रधन्विनाम् / सेनाग्र्येण तृतीयेन व्यवहार्येण तिष्ठति // 11 संसर्पन्तो यथा मेघा घर्मान्ते मन्दमारुताः // 1 -854