________________ 3. 80. 24 ] महाभारते [3. 80.52 अमोघदर्शी भीष्माहं ब्रूहि किं करवाणि ते / ऋषीणां परमं गुह्यमिदं भरतसत्तम / यद्वक्ष्यसि कुरुश्रेष्ठ तस्य दातास्मि तेऽनघ // 24 तीर्थाभिगमनं पुण्यं यज्ञैरपि विशिष्यते // 38 भीष्म उवाच। अनुपोष्य त्रिरात्राणि तीर्थान्यनभिगम्य च।। प्रीते त्वयि महाभाग सर्वलोकाभिपूजिते / अदत्त्वा काश्चनं गाश्च दरिद्रो नाम जायते // 39 कृतमित्येव मन्येऽहं यदहं दृष्टवान्प्रभुम् // 25 अग्निष्टोमादिभिर्यज्ञैरिष्ट्वा विपुलदक्षिणैः / यदि त्वहमनुग्राह्यस्तव धर्मभृतां वर / न तत्फलमवाप्नोति तीर्थाभिगमनेन यत् // 40 वक्ष्यामि हृत्स्थं संदेहं तन्मे त्वं वक्तुमर्हसि // 26 | नृलोके देवदेवस्य तीर्थं त्रैलोक्यविश्रुतम् / अस्ति मे भगवन्कश्चित्तीर्थेभ्यो धर्मसंशयः। पुष्करं नाम विख्यातं महाभागः समाविशेत् // 41 तमहं श्रोतुमिच्छामि पृथक्संकीर्तितं त्वया // 27 दश कोटिसहस्राणि तीर्थानां वै महीपते। प्रदक्षिणं यः पृथिवीं करोत्यमितविक्रम / सांनिध्यं पुष्करे येषां त्रिसंध्यं कुरुनन्दन // 42 किं फलं तस्य विप्रर्षे तन्मे ब्रूहि तपोधन // 28 आदित्या वसबो रुद्राः साध्याश्च समरुद्गणाः। पुलस्त्य उवाच / गन्धर्वाप्सरसश्चैव नित्यं संनिहिता विभो // 43 हन्त तेऽहं प्रवक्ष्यामि यदृषीणां परायणम् / यत्र देवास्तपस्तप्त्वा दैत्या ब्रह्मर्षयस्तथा। तदेकाप्रमनास्तात शृणु तीर्थेषु यत्फलम् // 29 दिव्ययोगा महाराज पुण्येन महतान्विताः // 44 यस्य हस्तौ च पादौ च मनश्चैव सुसंयतम् / मनसाप्यभिकामस्य पुष्कराणि मनस्विनः / विद्या तपश्च कीर्तिश्च स तीर्थफलमभुते // 30 पूयन्ते सर्वपापानि नाकपृष्ठे च पूज्यते // 45 प्रतिग्रहादुपावृत्तः संतुष्टो नियतः शुचिः। तस्मिंस्तीर्थे महाभाग नित्यमेव पितामहः / अहंकारनिवृत्तश्च स तीर्थफलमश्नुते // 31 उवास परमप्रीतो देवदानवसंमतः॥४६ अकल्कको निरारम्भो लघ्वाहारो जितेन्द्रियः / पुष्करेषु महाभाग देवाः सर्षिपुरोगमाः / विमुक्तः सर्वदोषैर्यः स तीर्थफलमश्नुते // 32 सिद्धिं समभिसंप्राप्ताः पुण्येन महतान्विताः॥ 47 अक्रोधनश्च राजेन्द्र सत्यशीलो दृढव्रतः - तत्राभिषेकं यः कुर्यात्पितृदेवार्चने रतः / आत्मोपमश्च भूतेषु स तीर्थफलमश्नुते // 33 अश्वमेधं दशगुणं प्रवदन्ति मनीषिणः // 48 ऋषिभिः क्रतवः प्रोक्ता वेदेष्विह यथाक्रमम् / अप्येकं भोजयेद्विप्रं पुष्करारण्यमाश्रितः / फलं चैव यथातत्त्वं प्रेत्य चेह च सर्वशः // 34 तेनासौ कर्मणा भीष्म प्रेत्य चेह च मोदते // 49 न ते शक्या दरिद्रेण यज्ञाः प्राप्तुं महीपते। शाकमूलफलैर्वापि येन वर्तयते स्वयम् / बहूपकरणा यज्ञाः नानासंभारविस्तराः // 35 तद्वै दद्याद्राह्मणाय श्रद्धावाननसूयकः। प्राप्यन्ते पार्थिवैरेते समृद्धैर्वा नरैः कचित् / तेनैव प्राप्नुयात्प्राज्ञो हयमेधफलं नरः॥५० . . नार्थन्यूनोपकरणैरेकात्मभिरसंहतैः॥३६ ब्राह्मणः क्षत्रियो वैश्यः शूद्रो वा राजसत्तम / यो दरिद्रैरपि विधिः शक्यः प्राप्तुं नरेश्वर / न वियोनि व्रजन्त्येते नातास्तीर्थे महात्मनः // 51 तुल्यो यज्ञफलैः पुण्यैस्तं निबोध युधां वर // 37 / कार्तिक्यां तु विशेषेण योऽभिगच्छेत पुष्करमा - 492 --