Page Text
________________ व्यञ्जनान्ताः स्त्रीलिङ्गाः 117 आप्रत्यय: / सौ-तस्य चेति सकारः / स्या। त्ये / त्या: / त्यां / त्ये। त्या: / त्यया / त्याभ्यां / त्याभिः / त्यस्यै। त्याभ्यां / त्याभ्यः / त्यस्याः / त्याभ्यां / त्याभ्यः / त्यस्या: / त्ययोः / त्यासां / त्यस्यां / त्ययोः / "त्यदादीनाम् विभक्तौ” सूत्र से अकारान्त 'त्य' बना। पुन: "स्त्रियामादा” इस २१५वें सूत्र से स्त्रीलिंग में 'आ' प्रत्यय होकर 'त्या' बना / पुन: ‘तस्य च' इस २८८वें सूत्र से 'त्' को 'स्' होकर 'स्या' एवं सि विभक्ति का लोप हो गया। अब सभी विभक्तियों में त्या बनाकर स्त्रीलिंग की सर्वनाम विभत्ति लगाना चाहिये। यथा-त्या+ औ “औरिम्” सूत्र २११वें से 'इ' होकर संधि होकर 'त्ये' बना। त्यद्-वह स्या त्ये . त्याः / त्यस्याः त्याभ्यां त्याभ्यः त्यामत्ये त्याः त्यस्याः त्ययोः त्यासाम् त्यया त्याभ्यां. त्याभिः त्यस्याम् त्ययोः त्यासु त्याभ्यां त्याभ्यः इसी प्रकार से तद, यद् और एतद् के रूप चलते हैं। यथा ताः तस्याः ताभ्याम् ताभ्यः ताम् तस्याः तयोः तासाम् तया, ताभ्याम् ताभिः तस्याम् तयोः तासु तस्यै ताभ्याम् ताभ्यः त्यस्यै ताः यद्-जो एते यस्याः याभ्याम् / याभ्यः याः यस्याः ययोः यासाम् याभ्याम् याभिः यस्याम् ययोः यासु यस्यैः याभ्याम् याभ्यः एतद्-वह एषा एताः एतस्याः एताभ्याम् एताभ्यः * एताम्, एनाम् एते, एने एताः, एनाः एतस्याः एतयोः, एनयोः एतासाम् एतया, एनया एताभ्याम् एताभिः एतस्याम् एतयोः, एनयोः एतासु एतस्यै एताभ्याम् एताभ्यः धकारांत स्त्रीलिंग वीरुध् शब्द है / वीरुध् + सि “पदांते धुटां प्रथम:" ७६वें सूत्र से प्रथम अक्षर होकर 'वा विरामे' से विकल्प से तृतीया होकर 'वीरुत्, वीरुद्' बना। वीरुध्-लता। वीरुत्, वीरुद् वीरुधौ वीरुधः / वीरुधे वीरुद्भ्याम् वीरुद्भ्यः हे वीरुत, वीरुद् हे वीरुधौ हे वीरुधः वीरुधः वीरुभ्याम् वीरुद्भ्यः वीरुधौ वीरुधः वीरुधोः वीरुधा वीरुद्भ्याम् वीरुद्भिः / वीरुधि वीरुधोः वीरुत्सु इसी प्रकार से 'समिध्' शब्द के रूप भी चलते हैं। इस प्रकार से धकारांत शब्द हुए, अब नकारान्त स्त्रीलिंग सीमन् शब्द है / सीमन् + सि वीरुधम् वीरुधः . वीरुधाम्
| SR No. | 004310 |
| Book Title | Katantra Vyakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 444 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 8 MB |