________________
योगबिन्दु सूत्र : ११७-११८-११९
१७५ तद्वशेन । कुत इत्याह 'गृहिणां'-अद्यापि कुतोऽपि मतिमोहादनिर्णीतदेवताविशेषाणां, माननीयाः- गौरवार्हाः, यत्-यस्मात् 'सर्वे देवाः' -उक्तरूपाः 'महात्मनां'-परलोकप्रधानतया प्रशस्तात्मनामिति ॥११७॥ एतदपि कथमित्याह
सर्वान्देवान्नमस्यन्ति, नैकं देवं समाश्रिताः ।
जितेन्द्रिया जितक्रोधा, दुर्गाण्यतितरन्ति ते ॥११८॥ सर्वान्देवान्नमस्यन्ति-नमस्कुर्वते । व्यतिरेकमाह 'नैकं' कंचन 'देवं समाश्रिताः' प्रतिपन्ना 'वर्तन्ते, यतो 'जितेन्द्रिया:'-निगृहीतहषीका: 'जितक्रोधाः' -अभिभूतकोपा: 'दुर्गाणि नरकपातादीनि व्यसनानि अतितरन्ति- 'व्यतिक्रामन्ति, ते-सर्वेदेवनमस्कारः ॥११८॥ ननु नैव ते लोके व्यवह्रियमाणा: सर्वेऽपि देवा मुक्तिपथप्रस्थितानामनुकूलाचरणा भवन्तीति कथमविशेषेण नमस्करणीयतेत्याशंक्याह -
चारिसञ्जीवनीचारन्याय एष सतां मतः ।
नान्यथाऽष्टसिद्धिः स्याद्विशेषेणादिकर्मणाम् ॥११९॥ चारे:- प्रतीतरूपाया मध्ये संजीवन्यौषधिविशेषश्चारिसंजीवनी तस्याश्चारः -चरणं स एव 'न्यायो' दृष्टान्तश्चारिसंजीवनीचारन्यायः । एषोऽविशेषेण देवतानमस्करणीयतोपदेशः सतां-शिष्यनाम् मतो-अभिप्रेतः ।
भावार्थस्तु कथागम्यः, सा चेयमभिधीयते । अस्ति स्वस्तिमती नाम, नगरी नागराकुला ॥ १॥ तस्यामासीत्सुता काचिद, ब्राह्मणस्य तथा सखी । तस्या एव परं पात्रं, सदा प्रेम्णो *गतावधेः ॥ २॥ तयोर्विवाहवशतो, भित्रस्थाननिवासिता । जज्ञेऽन्यदा द्विजसुता, जाता चिन्तापरायणा ॥ ३॥ कथमास्ते सखीत्येवं, ततः प्राघूर्णिका गता । दृष्टा विषादजलधौ, निमग्ना सा तया ततः ॥४॥
१. वर्तन्ते, ये ततो-A.B.C:; २. अतिक्रा-A.B.C:; ३. नैते-A.B.C:; ४. गतावधि:-A.; गतावधि-C.;
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
