________________
पाचवमत. कामत्याह
योगदृष्टिसमुच्चय-सूत्र : ८७-८८-८९-९० बोधरोगः शमाऽपायः, श्रद्धाभङ्गोऽभिमानकृत् । .
कुतर्कश्चेतसो व्यक्तं, भावशत्रुरनेकधा ८७॥ .. बोधरोगस्तद्यथावस्थितोपघातभावात्, शमाऽपायोऽसदभिनिवेशजनकत्वात्, श्रद्धाभङ्ग आगमार्थाऽप्रतिपत्तेः, अभिमानकृन्मिथ्याभिमानजनकत्वात्, एवं 'कुतर्क' आगमनिरपेक्ष इत्यर्थः, किमित्याह चेतसः अन्त:करणस्य 'भावशत्रुः'-परमार्थरिपुः अनेकधा-आर्यापवादादि कारणेन ॥८॥ यतश्चैवमतः किमित्याह
कुतर्केभिनिवेशस्तन युक्तो मुक्तिवादिनाम् ।
युक्तः पुनः श्रुते शीले, समाधौ च महात्मनाम् ॥ ८८॥ कुतर्के-उक्तलक्षणे, अभिनिवेशस्तथातद्ग्रहरूपः, किमित्याह-न युक्तः, केषामित्याह मुक्तिवादिनां-संन्यासिनामित्यर्थः । युक्तः पुनःश्रुते-आगमे शीले-परद्रोहविरतिलक्षणे समाधौ च-ध्यानफलभूते महात्मनां मुक्तिवादिनामभिनिवेशो युक्त इति ॥८॥
बीजं चास्य परं सिद्धमवन्ध्यं सर्वयोगिनाम् ।
परार्थकरणं येन, परिशुद्धमतोऽत्र च ॥९॥ बीजं चास्य श्रुतादेः परं सिद्धं-प्रधानं प्रतिष्ठितम् अवन्ध्यंनियतफलदायि सर्वयोगिनां-कुलयोगिप्रभृतीनाम् । किं तदित्याह परार्थकरणंपरप्रयोजननिष्पादनं, येन-कारणेन परिशुद्ध-अन्यानुपघातेन । अतः कारणात्अत्र च परार्थकरणे युक्तोऽभिनिवेश इति ॥ ८९॥ कुतर्कासारतामेवाभिधातुमाह
अविद्यासङ्गताः प्रायो, विकल्पाः सर्व एव यत् । तद्योजनात्मकश्चैष, कुतर्कः किमनेन तत् ॥१०॥
अविद्यासङ्गताः-ज्ञानावरणीयादिसम्पृक्ताः प्रायो-बाहुल्येन विकल्पा: सर्व एव-शब्दविकल्पा अर्थविकल्पाश्च, यत्तद्योजनात्मको-विकल्पयोजना
२. करणात्- पा. कारणात् - ता. ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
