________________
आगम
“उत्तराध्ययनानि”- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [१४],
मूलं [-] / गाथा ||१९|| नियुक्ति: [३७३...]
(४३)
-
-
प्रत सूत्रांक
||१९||
उत्तराध्य. प्रतिपत्तृषु न स्यात् , उक्तं हि-"अहं शृणोमि पश्यामि, जिब्राम्याखादयामि च । चेतयाम्यध्यवस्यामि, बुध्यामी- इषुकारीयवृहद्धत्तिः है येवमति सः॥१॥” वृद्धास्तु व्याचक्षते-अमूर्त्तत्वान्नोइन्द्रियग्राह्यो, नोइन्द्रियं च मनो, मनश्चात्मैव, अतः
मध्ययनं. खप्रत्यक्ष एवायमात्मा, कस्मात् ?, उच्यते, त्रैकाल्यकार्यव्यपदेशात् , तद्यथा-कृतवानहं करोम्यहं करिष्या॥४०२॥ म्यहमुक्तवानहं ब्रवीम्यहं वक्ष्याम्यहं ज्ञातवानहं जानेऽहं ज्ञाखेऽहमिति योऽयं त्रिकालकार्यव्यपदेशहेतुरहंप्रत्ययो |
नायमानुमानिको न चागमिकः, किं तर्हि ?, प्रत्यक्षकृत एवायम् , अनेनैवात्मानं प्रतिपद्यख, नायमनात्मके घटा-14 दावुपलभ्यत इति, तथाऽमूर्तभावादपि च भवति नित्यः, तथाहि-यद्रव्यत्वे सत्यमूर्त तन्नित्यं, यथा व्योम, अमूर्त-13 चायं द्रव्यत्वे सत्यनेन विनाशानयस्थाने प्रत्युक्ते, न चैवममूर्तत्वादेव तस्य बन्धासम्भवः सम्भवे या सर्वस्य सर्वदा तत्प्रसङ्ग इति वाच्यं, यतः 'अज्झत्थहेउं णिययऽस्स बंधो' अध्यात्मशब्देन आत्मन्था मिथ्यात्वादय इहोच्यन्ते, तततद्धेतुः-तन्निमित्तोऽपरस्थहेतुकृतत्वेऽतिप्रसङ्गादिदोपसम्भवान्नियतो-निश्चितो न संदिग्धो, जगद्वैचित्र्यान्यधानुपपत्तेः, 'अस्य' जन्तोर्वन्धः-कर्मभिः संश्लेषः, यथा ह्यमूर्तस्यापि व्योम्नो मूतैरपि घटादिभिः सम्बन्धः एवमस्याप्यमूर्त| स्यापि मूतरपि कमेभिरसी न विरुध्यते, तथा चाह-"अरूपं हि यथाऽऽकाशं. रूपिद्रव्यादिभाजनम् । तथा वरूपी ४०॥
जीवो, रूपिकमोदिभाजनम् ॥१॥" इति, मिथ्यात्वादिहेतत्वाचन सर्वस्य सर्वदा तत्प्रसङ्ग इत्यदापा, एव। नाहियेषामेव मिथ्यात्वादित हेतुसम्भवस्तेपामेवासौ न तु तद्विरहितानां सिद्धानामपि, तथा संसार:-चतुगतिप-16
दीप अनुक्रम [४६०]
JAIMEducatam intamational
For
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..........आगमसूत्र - [४३], मूलसूत्र - [४] "उत्तराध्ययनानि" मूलं एवं शान्तिसूरि-विरचिता वृत्ति:
~803~
