________________
आगम
“उत्तराध्ययनानि”- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [१], मूलं [-] / गाथा ||१||
नियुक्ति: [१६]
(४३)
प्रत सूत्रांक
||१||
केवलिसिद्धवसमसेडिएसु सवासु य गईसु ॥१॥" आह-एवं सान्निपातिकेनैवात्मनः सदा संयोगसम्भवात् कथं षड्विधत्वमात्मसंयोगस्य ?, उच्यते, सहभावित्वेऽपि भावानां यदैकस्स प्राधान्यं विवक्ष्यते तदैकेनाप्यात्मसंयोगसम्भव इत्यदोष इति गाथार्थः ।। ५५ ॥ बाह्यसम्बन्धनसंयोगमाहनामंमि अखित्तमि अनायवो बाहिरोय(उ)संजोगो।कालेण बाहिरो खलु मीसोऽवि य तदुभए होइ॥५६॥
व्याख्या-'नासा' बस्त्वभिधायिध्वनिखभावेन, चकारात् द्रव्येण क्षेत्रेण चाकाशदेशात्मकेन, प्राकृतत्वात तृतीयार्थ सप्तमी, प्रकृतत्वात् संयोगः, किमित्याह-ज्ञातव्यः बाद्यविषयत्वाद् 'बाह्यः, तुः पुनरर्थेः 'संयोग' इति दासम्बन्धनसंयोगः, 'कालेन' इति चस्य गम्यमानत्वात् कालेन च समयाऽऽवलिकादिना, तत एव संयोगो-बाय-14
सम्बन्धनसंयोगः 'खलु'निश्चितं, ज्ञातव्य इति योज्यम्, इदमिहदम्पर्यम्-यः पुरुषादेर्देवदत्तादिनामा सम्बन्धोऽयं । हा देवदत्त इत्यादिः द्रव्येण च दण्डीत्यादिः क्षेत्रेणारण्यजो नगरज इत्यादि कालेन दिनजो रजनिज इत्यादि, स सर्यो । नामादिभिपिरेवेति बाह्यः सम्बन्धनसंयोगः, भावेन तु संयोग आत्मसंयोगत्वेनोक्त एव, भवितुरनन्यत्वात् भावस्था अन्यथा तस्याभावत्वप्रसङ्ग इतीह तस्यानभिधानं, तथा कालेन बाब इति च भिन्नवाक्यताकरण केषाञ्चिन्मतेन कालस्यासत्त्वख्यापनार्थ, यद्वा नाम्नि क्षेत्र इति च विषयससम्येत्र, यो हि येन सह भवति स तद्विषय एवेतिकृत्वा । आह-नामोऽप्यमिलापत्वात् तद्विषयोऽपि संयोगोऽभिलापसयोगः, स चोक्त एवेति कथं न पौनरुत्यम् !, उम्यते,
दीप अनुक्रम
[१]
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..........आगमसूत्र - [४३), मूलसूत्र - [४] "उत्तराध्ययनानि" मूलं एवं शान्तिसूरि-विरचिता वृत्ति:
~ 76~
