________________
आगम
“उत्तराध्ययनानि"- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [७],
मूलं [-1 / गाथा ||१७|| नियुक्ति : [२४९...]
(४३)
0-१०
प्रत
--
सूत्रांक
--
||१७||
यथा मूलच्छेदेन नरकतिर्यक्त्वप्राप्तिः तथा स्वयं सूत्रकृदाह
दुहओ गती बालस्स, आवती वहमलिया। देवतं माणुसत्तं च, जंजिए लोलुआसढे ॥१७॥ व्याख्या-'दुहतो'त्ति द्विधा द्विप्रकारा, गम्यत इति गतिः, सा चेह प्रक्रमान्नरकगति स्तिर्यग्गतिश्च, कस्येत्याहबालस्य' द्वाभ्यां रागद्वेषाभ्यामाकुलितस्थ, 'आवई'त्ति आगच्छत्यापतति वधः-प्राणिघातः, उपलक्षणत्वान्महारम्भमहापरिग्रहानृतभाषणमायादयश्च मूलं-कारणं यस्याः सा वधमूलिका, यदिवा-द्विधा गतिर्वालस्य, भवतीति गम्यते, 4 तत्र च गतस्य 'आवईति आपत्, सा च कीदृशीत्याह-वधो-विनाशस्ताडनं वा मूलम्-आदिर्यस्याः सा वधमूलिका, वधग्रहणाच्छेदभेदातिभारारोपणादिपरिग्रहः, लभन्ते हि प्राणिनो नरकतिर्यक्षु विविधा वधाचापदः, किमिस्येवम् !, अत आह-'देवत्वं देवभवं 'मानुषत्वं' मनुजभवं 'यद' यस्मात् 'जितो' हारितो 'लोलयासढे'त्ति लोलतापिशितादिलाम्पट्यं तद्योगाजन्तुरपि तन्मयत्वख्यापनार्थ लोलतेत्युक्तः, शाठ्ययोगाच्छठः-विश्वस्तजनवञ्चकः, ततो? लोलता चासौ शठश्च लोलताशठः, इह च लोलता पञ्चेन्द्रियवधाधुपलक्षणं, तथा च नरकहेतुत्वाभिधानमेतत् , यदुक्तम्-"महारंभयाए महापरिग्गयाए कुणिमाहारेणं पंचेंदियवहेणं जीवा णेरयाउयं णियच्छंति" शठ इत्यनेन तु शाठ्यमुक्तं, तच तिर्यग्गतिहेतुः, उक्तं च-"माया तैर्यग्योनस्थे" (तत्त्वार्थे अ०६-सू०१७) ति, अतश्चायमाशयः । १ महारम्भतया महापरिग्रहतया मांसाहारेण पञ्चेन्द्रियवधेन जीवा नैरयिकायुर्निवमयन्ति ।
.
दीप अनुक्रम [१९५]
4-
For ParaTREPMAnumoney
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [४३], मूलसूत्र - [४] "उत्तराध्ययनानि" मूलं एवं शान्तिसूरि-विरचिता वृत्ति:
~ 558~
