________________
आगम
“उत्तराध्ययनानि”- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [२], मूलं [१] / गाथा ||४२-४३||
नियुक्ति: [१२०]
(४३)
प्रत
सूत्रांक
||४२-४३||
दशब्दार्थः 'बिहरतोत्ति निष्प्रतिबन्धत्वेनानियतं विचरतः छादयतीति छद्म-ज्ञानावरणादिकर्म 'न निवर्तते' नापतीति |भिक्षुःन चिन्तयेदित्युत्तरेण सम्बन्धः । अज्ञानाभावपक्षे तु समस्तशास्त्रार्थनिष्कनिकपोपलकल्पना(ता यामपि न दपाध्मातमानसो भवेत् , किन्तु-'पूर्वपुरुषसिंहानां विज्ञानातिशयसागरीनन्त्यम् । श्रुत्वा साम्प्रतपुरुषाः कथं व. बुद्धया मदं यान्ति !, ॥१॥' इति परिभावयन् विगलितावलेपः सन्नेवं भावयेत्-'णिरट्टयं सूत्रद्वयम् , अक्षरगमनिका सैव, गवरं 'निरहयंमिऽवि' निरर्थकेऽपि प्रक्रमात् प्रज्ञावलेपे रतो, मैथुनात् सुसंवृतः सन्निरुद्धात्मा सन् योऽहं 'साक्षात् ' समक्षं नाभिजानामि धर्म कल्याणं पापकं वा, अयमभिप्राय:-'जे एग जाणति से सच जाणति (जे सर्व जाणति) से एगं जाणति'इत्यागमात् छद्मस्थोऽहमेकमपि धम्म वस्तुखरूपं न तत्वतो वेद्मि, ततः साक्षाद्भावखभावायभासि चेन्न विज्ञानमस्ति किमितोऽपि मुकुलितवस्तुखरूपपरिज्ञानतोऽवलेपनेति भावः, तथा तपउपधानादि* भिरप्युपक्रमणहेतुभिः उपक्रमयितुमशक्ये छानि दारुणे वैरिणि प्रतपति कः किल ममाहङ्कारावसर इति सूत्रद्वयार्थः । 8/॥४२-४३ ।। साम्प्रतमावृत्त्या पुनः सूत्रद्वारमङ्गीकृत्य प्रकृतसूत्रोपक्षिप्तमज्ञानसद्भाव उदाहरणमाह
परितंतो वायणाए गंगाकूले पिया असगडाए । संवच्छरेहऽहिजइ बारसहि असंखयज्झयणं ॥ १२१ ॥
दीप अनुक्रम [९१-९२]
१ य एकं जानाति स सर्व जानाति यः सर्व जानाति स एक जानाति ।
wwjanatarary.om
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [४३], मूलसूत्र - [४] "उत्तराध्ययनानि" मूलं एवं शान्तिसूरि-विरचिता वृत्ति:
~ 259~
