________________
आगम
“दशवैकालिक”- मूलसूत्र-३ (मूलं+नियुक्ति:+भाष्य|+वृत्ति:) अध्ययनं [७], उद्देशक [-], मूलं [१५...] / गाथा ||१-४|| नियुक्ति: [२९२...], भाष्यं [६२...]
(४२)
वाक्यशुष्य भाषास्व
॥२१३॥
रूपम्
प्रत सूत्रांक ||१-४||
.दशवैका शिक्षेत जानीयात्, 'द्वे' असत्यासत्यामृषे न भाषेत 'सर्वशः सर्वैः प्रकारैरिति सूत्रार्थः॥१॥ विनयमेवाह हारि-वृत्तिः51-जा अ सच'त्ति सूत्र, या च सत्या पदार्थतत्त्वमङ्गीकृत्य 'अवक्तव्या' अनुचारणीया सावद्यत्वेन, अमुत्र
|स्थिता पल्लीति कौशिकभाषावत्, सत्यामृषा वा यथा दश दारका जाता इत्यादिलक्षणा, मृषा च संपूर्णेय, चशब्दस्य व्यवहितः संबन्धः, या च 'वुद्धैः तीर्थकरगणधरैरनाचरिता असत्यामृषा आमश्रण्याज्ञापन्यादिल-* क्षणा अविधिपूर्वकं खरादिना प्रकारेण, 'नैनां भाषेत' नेत्थंभूतां वाचं समुदाहरेत् 'प्रज्ञावान् बुद्धिमान् साधुरिति सूत्रार्थः ॥२॥ यथाभूताऽवाच्या भाषा तथाभूतोक्ता, साम्प्रतं यथाभूता वाच्या तथाभूतामाह- असचमोसं ति सूत्रम्, 'असत्यामृषाम्' उक्तलक्षणां 'सत्यां च उक्तलक्षणामेव, इयं च सावद्यापि कर्क-14 शापि भवत्यत आह-'असावधाम्' अपापाम् 'अकर्कशाम्' अतिशयोक्त्या खमत्सरपूर्वी 'संप्रेक्ष्य' खपरो-15 पकारिणीति बुद्ध्याऽऽलोच्य 'असंदिग्धां' स्पष्टामक्षेपेण प्रतिपत्तिहेतुं 'गिरं वाचं 'भाषेत' ब्रूयात् 'प्रज्ञावान् बुद्धिमान साधुरिति सूत्रार्थः ॥ ३ ॥ साम्प्रतं सत्यासत्यामृषाप्रतिषेधार्थमाह-एअंच'त्ति सूत्रम्, 'एतं । चार्थम्' अनन्तरपतिषिद्धं सावद्यकर्कशविषयम् 'अन्यं वा एवंजातीयं, प्राकृतशेल्या 'यस्तु नामयति शा-15 श्वतं य एव कश्चिदर्थो नामयति-अननुगुणं करोति शाश्वतं-मोक्षं तमाश्रित्य 'स' साधुः पूर्वोक्तभाषाभा|षकत्वेनाधिकृतो भाषां 'सत्यामृषामपि' पूर्वोक्ताम्, अपिशब्दात्सत्यापि या तथाभूता तामपि 'धीरों' बुद्धिमान 'विवर्जयेत्' न ब्रूयादिति भावः। आह-सत्यामृषाभाषाया ओघत एव प्रतिषेधात्सधाविधसत्यायाश्च
दीप
अनुक्रम [२९४-२१७]
॥२१३॥
E
mirtela
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.....आगमसूत्र-[४२], मूल सूत्र-[२] “दशवैकालिक” मूलं एवं हरिभद्रसूरि-विरचिता वृत्ति:
~429~