________________
आगम
(४०)
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
अध्ययनं [-], मूलं [- /गाथा-], नियुक्ति: [३१], भाष्यं [-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.........आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र - [१] "आवश्यक" मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचित वृत्ति:
प्रत
सूत्राक
1564564
दीप
पर्यन्तेन भ्राम्यते, सा च असंख्येयान् अलोके लोकमात्रान् क्षेत्रविभागान व्यामोति, एतावदवधिक्षेत्रं उत्कृष्टमिति, सामर्थ्यमङ्गीकृत्यैवं प्ररूप्यते, एतावति क्षेत्रे यदि द्रष्टव्यं भवति तदा पश्यति न त्वलोके द्रष्टव्यमस्ति इति गाधार्थः ॥३१॥ एवं ताबजघन्यमुत्कृष्टं चावधिक्षेत्रमभिहितं, इदानीं विमध्यमप्रतिपिपादयिषया एतावरक्षेत्रोपलम्भे चैतावत्कालोपलम्भः,18 तथा एतावत्कालोपलम्भे चैतावत्क्षेत्रोपलम्भ इत्यस्यार्थस्य प्रदर्शनाय चेदं गांथाचतुष्टयं जगाद शास्त्रकार:अंगुलमावलियाणं, भागमसंखिज्ज दोसु संखिज्जा । अंगुलमावलिअंतो, आवलिआ अंगुलपुहतं ॥ ३२॥ हत्थंमि मुहूत्तन्तो, दिवसंतो गाउयंमि बोद्धव्यो । जोयण दिवसपुत्तं, पक्खन्तो पण्णवीसाओ॥ ३३ ॥ भरहंमि अहमासो, जंबूदीवंमि साहिओ मासो । वासं च मणुअलोए, वासपुहुत्तं च स्यगंमि ॥ ३४ ॥ संखिज्जमि उ काले, दीवसमुद्दावि हुति संखिज्जा । कालंमि असंखिने, दीवसमुहा उ भइयव्वा ॥ ३५॥
प्रथमगाथाच्याख्या-'अङ्कल' क्षेत्राधिकारात् प्रमाणाङ्गुलं गृह्यते, अवध्यधिकाराच्च उच्छ्रयागुलमित्येके, आवलिका' असं ख्येयसमयसंघातोपलक्षितः कालः, उक्तं च-"असंखिज्जाणं समयाणं समुदयसमितिसमागमेणं सा एगा आवलियत्ति बुञ्चति" अङ्कलं चावलिका च अङ्गलावलिके तयोरङ्गलावलिकयोः, 'भाग' अंशं असंख्येयं पश्यति अवधिज्ञानी, एतदुक्तं भवतिक्षेत्रमङ्गलासंख्येयभागमात्रं पश्यन् कालतः आवलिकाया असंख्येयमेव भागं पश्यत्यतीतमनागतं चेति, क्षेत्रकालदर्शनं
रूपिविषयत्वादयधेरलोके च ताशयाभावादसंभवामिधानतादोषनिराकरणायाह. २ लोके तु सूक्ष्मसूक्ष्मतरादिवस्तुदर्षानेन सामर्थ्यवृद्धिः (विशेषा|वश्यके गाथा ६०६) ३ स्वापेक्षितजघन्यमध्यमोत्कृष्टत्वात्. ४ असंख्येयानां समयानां समुदयसमितिसमागमेन सैकाबलिकेयुज्यते (अनुयोगद्वारवृत्तिः ५३०५०)५क्षेत्रकालयोररूपित्वावधेश रूपिविषयवादाह.
अनुक्रम
T
~64~
