________________
आगम
(०३)
“स्थान" - अंगसूत्र-३ (मूलं+वृत्ति:)
स्थान [५], उद्देशक [३], मूलं [४६२] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [०३], अंग सूत्र - [०३] "स्थान" मूलं एवं अभयदेवसूरि-रचित वृत्ति:
प्रत सूत्रांक
[४६२]
दीप
समयभाषया वस्खमिति, स्थापनैव स्थापनया वा अनन्तकं स्थापनानन्तक-अनन्तकमिति कल्पनयाऽक्षादिन्यासः, ज्ञभ-15 व्यशरीरादिव्यतिरिक्तं द्रव्याणामण्यादीनां गणनीयानामनन्तकं द्रव्यानन्तकं, गणना-सञ्जयानं तालक्षणमनन्तकमविवक्षि-10 ताण्वादिसमयेयविषयः सयाविशेषो गणनानन्तकं, प्रदेशानां सङ्ख्येयानामनन्तकं प्रदेशानन्तकमिति, एकतः-एकनांशे
नायामलक्षणेनानन्तकमेकतोऽनन्तकम्-एकश्रेणीकं क्षेत्र, द्विधा-आयामविस्ताराभ्यामनन्तकं द्विधानन्तकं-प्रतरक्षेत्रं, लाक्षेत्रस्य यो रुचकापेक्षया पूर्वाद्यन्यतरदिग्लक्षणो देशस्तस्य विस्तारो-विष्कम्भस्तस्य प्रदेशापेक्षया अनन्तकं देशविस्तारा
नन्तकं, सर्वाकाशस्य तु चतुर्थ, शाश्वतं च तदनन्तकं च शाश्वतानन्तकम्-अनाद्यपर्यवसितं यजीवादिद्रव्यमनन्तसमय|स्थितिकत्वादिति । एवंभूतार्थपरिच्छेदो ज्ञानाद्भवतीति ज्ञानस्वरूपमिरूपणायाह
पंचविहे गाणे पं० त०-आमिणिबोहियणाणे सुयनाणे ओहिणाणे मणपज्जवणाणे केवलणाणे (सू०४६३) पंचविहे
णाणावरणिजे कम्मे पं० सं०-आमिणिबोहियणाणावरणिजे जाव केवलनाणावरणिज्जे (सू०४६४)
'पंचविहे'त्यादि, पञ्चेति-पञ्चसङ्ख्या विधाः-भेदा यस्य तसञ्चविधं, ज्ञातिानमिति भावसाधनः संविदित्यर्थः, ज्ञायते लिवाऽनेनास्माद्वेति ज्ञान-तदावरणस्य क्षयः क्षयोपशमो वा, ज्ञायते वाऽस्मिन्निति ज्ञान-आत्मा तदावरणक्षयक्षयोपशम
परिणामयुक्तो, जानातीति वा ज्ञानं तदेव स्वविषयग्रहणरूपत्वादिति, 'प्रज्ञप्त' प्ररूपितमर्थतस्तीर्थकरैः सूत्रतो गणधरैः। उक्तं च-"अत्थं भासइ अरिहा सुत्तं गंथंति गणहरा निउणं । सासणस्स हियहाए, तो सुत्तं पवत्तइ ॥१॥” इति [अहेन् भाषतेऽथ सूत्र प्रश्नन्ति गणधराः निपुणं । शासनस्य हितार्थाय ततः सूत्रं प्रवर्तते ॥१॥] अथवा प्राज्ञात्-तीर्थकरात् |
अनुक्रम
[५०५]
35
nurasurary.org
ज्ञानस्य पंचविधत्वं एवं तस्य व्याख्या:
~696~
