SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 176
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १५२ तत्त्वार्थ सूत्र : अध्याय ३ : सूत्र ९-१०-११ जंबूद्वीप की स्थिति - तन्मध्ये मेरुनाभिर्वृ त्तो योजनशतसहस्त्रविष्कम्भो जंबूद्वीपः ।९। तत्र भरतहैमवतहरिविदेहरम्यकहैरण्यवतैरावतवर्षाः क्षेत्राणि ।१०। तद्विभाजिनः पूर्वापरायता हिमवन्महाहिमवन्निषधनीलरूक्मिशिखरिणो वर्षधरपर्वता : ।११। - उन सब (द्वीप-समुद्रों) के बीच में जंबूद्वीप है । इसकी लम्बाईचौड़ाई (व्यास) एक लाख योजन है । इसके मध्य में नाभि के समानगोलाकार मेरु पर्वत है । ___इस जम्बूद्वीप में भरतवर्ष, हैमवतवर्ष, हरिवर्ष, विदेह, रम्यकवर्ष, हैरण्यवतवर्ष तथा ऐवतवर्ष-यह सात क्षेत्र है । इन क्षेत्रों का विभाजन (परस्पर पृथक्) करने वाले छह वर्षधर पर्वत हैं - हिमवान, महाहिमवान, निषध, नील, रूक्मी और शिखरी । यह वर्षधर पर्वत पूर्व से पश्चिम तक फैले हुए है । विवेचन - प्रस्तुत सुत्र ९ से ११ तक जम्बूद्वीप की भौगोलिक स्थिति का वर्णन हुआ है । ___जम्बूद्वीप, उन असंख्यात द्वीपों में सबसे छोटा है । यह चूडी के समान गोल (circular) है । इसका व्यास १ लाख योजन है । इसके मध्य में मेरुपर्वत पूर्व पश्चिम में ही 'जीवा' के रूप में छह वर्षधर पर्वत हैं - हिमवान, महाहिमवान, निषध, नील, रुक्मी और शिखरी । इन पर्वतों के कारण जम्बूद्वीप भरतवर्ष, हैमवतवर्ष, हरिवर्ष, विदेहवर्ष, रम्यकवर्ष, हैरण्यवतवर्ष और ऐरवतवर्ष इन सात क्षेत्रों में विभाजित हो गया है । यद्यपि मूलसूत्र में तो जम्बूद्वीप, मेरूपर्वत तथा वर्ष (क्षेत्र) और वर्षधर पर्वतों का सामान्य वर्णन ही हैं; किन्तु आचार्य उमास्वाति ने स्वयं अपने भाष्य में इनका विशेष वर्णन किया है। उसके अनुसार इनका विशेष परिचय दिया जा रहा है । ___ मेरुपर्वत - मेरुपर्वत एक लाख योजन ऊँचा है । वह ९९००० योजन पृथ्वी के ऊपर है और १०० योजन पृथ्वी के अन्दर । पृथ्वी के अन्दर वाले भाग की चौड़ाई सर्वत्र १००० योजन है । Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org
SR No.004098
Book TitleTattvartha Sutra
Original Sutra AuthorN/A
AuthorKevalmuni, Shreechand Surana
PublisherKamla Sadhanodaya Trust
Publication Year2005
Total Pages504
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size8 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy