________________
३३२
दमयन्ती-कथा-चम्पूः अथ हंसो यदुवाच तदाह
'देव, विज्ञापयामो' देवस्य दर्शनम्, अनालेप्यं चन्दनम्, अस्पर्श कर्पूरपांशुपटलोद्भूलनम्, अपातव्यममृतम्, अनास्वाद्यं रसायनम्, अलेह्यं मधु, कुतः किलैतदनुभवतामस्माकमपि वर्षसहस्रेणापि परितोष:३ । किं तु तिरयति स्वातन्त्र्यं प्राणिनां परपरिग्रहो दुस्त्यजाश्च जलजन्मनोऽपि जन्मभूमयो५ भवन्ति । अवगमिष्यति च विश्रब्धमेतत्सर्वमपि देवो यादृशा । येन ये च जन्मान्तराराधनोपरोधेन प्रेषिता वयम् । अनवसरः खल्वयमस्य कथाप्रक्रमस्य । तदादिशतु देवोऽस्मानगमनाय । न च प्रस्तुतानुचरालापेषु वयं विस्मरणीयाः । किमन्यज्जन्म च जीवितं च तदेव श्लाघ्यं मन्यामहे, यत्र प्रसङ्गेन'० भवादृशा११ सर्वतः१२ अनुस्मृति कुर्वन्ति। तदेष प्रस्थानप्रार्थनाप्रणामः' इत्युक्तवन्तमिममवनिपालः कथं१३ कथमपि विसर्जयामास१४ ।।
हे देव ! वयं विज्ञापयामः-निवेदयामः । किम् ? देवस्य भवतो दर्शनं अनालेप्यं चन्दनं-गोशीर्षद्रवः, अन्यत् चन्दनमालेप्यं आलेपनाह भवति इदं च न तथा । तथा अस्पर्श-स्पर्श विनैव कर्पूरपांशुपटलस्य-घनसारधूलिवृन्दस्य उधूलनं-चूर्णं, अन्यत् तदुचूलनं सस्पर्शं भवति इदं च तदभावेऽपि । तथा अपातव्यं-अपेयममृतं-पीयूषं, अन्यदमृतं पातव्यं भवति इदं च न तथा । तथा अनास्वाद्यं-अननुभवनीयं रसायनंजरामरणापहमौषधं, अन्यद्रसायनमास्वाद्यं भवति इदं च न तथा । सर्वत्राप्यानन्दकारित्वादिति हेतुः । किलेति सम्भाव्यते, एतदर्शनमनुभवतां वीक्षमाणानां आस्तां मनुष्याणामस्माकमपि पक्षिजातीनामपि कुतो वर्षसहस्रेणापि परितोष:-सन्तोषः । किन्तु हे राजन् ! प्राणिनां-जन्तूनां परेण परिग्रहः-स्वीकारः परवशवर्तित्वं स्वातन्त्र्यं-स्वेच्छया प्रवर्तनं तिरयति-तिरस्करोति, परवशः किल स्वेच्छया प्रवतितुं न शक्तोति । एतावता ज्ञापितं त्वया अविजितेन न गन्तव्यमिति नियन्त्रणा दुःसहेति । तथा जलजन्मनोऽपि-जलोद्भवस्यापि जन्मभूमयो दुस्त्यजाश्च भवन्ति । एतत्सर्वमपि विस्त्रब्धं-विश्वस्तं यथा भवति तथा देव:-नृपः अवगमिष्यति-ज्ञास्यति । एतदिति किम् ? यादृशा ये च वयं येन केनचित् जन्मान्तरे यदाराधनं-सेवनं तस्योपरोधेन, अनुग्रहेन जन्मान्तरप्रीत्या प्रेषिता-भुक्ता । खलु-निश्चितं अस्य कथाप्रक्रमस्य-कथापरिपाट्याः अनवसरः-असमयः । तत्-इत्युपसंहारे, तस्माद्देवः-नृपः अस्मान् गमनाय आदिशतु-आज्ञापयतु । हे राजन् ! वयं-हंसाः प्रस्तुताः-प्रकृता ये
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org