________________
पञ्चम उच्छ्वासः
अथ पञ्चमोच्छ्वास व्याख्या प्रस्तूयते
अथ विश्रान्तवाचि' वाचस्पताविवोच्चारितानष्टविस्पष्टवर्णो वर्णितनिषधराजे राजहंसे 'अहं सेवार्थी' इत्यभिधायोपरुध्यमाना कृतोत्तरासङ्गेन द्विजन्मना श्रुतानुरागेण । वत्से, चिरान्मिलितासि' इत्युक्त्वैव वाश्लिष्टा हृदयें प्रवृद्धया चिन्तया । 'पुत्रि, कथमपि" द्रष्टासि' इति संभाष्येवालिङ्गिता सर्वाङ्गेषूकम्पजनन्या रोमाञ्चावस्थया । 'तरुणि, त्यज्यता मिदानीं शैशवव्यवहारः, इत्यालाप्येव स्पृष्टा प्रमुखेण मुखे वैवर्थेन । 'मुग्धे मुच्यतां स्वच्छन्दभावः' इत्यनुशास्येव' ग्राहिता निजाज्ञां गुरुणा मकरध्वजेन दमयन्ती। तथापि क्षणमिव महानुभावतामवलम्ब्यानुपलक्षितावस्था११ अवतस्थे ।
- अथेति । अथ-अनन्तरं वाचस्पताविव-बृहस्पतिसमाने राजहंसे विश्रान्ता-उपरता वाक् यस्य स तथाविधे तूष्णीं भजमाने सति । किम्भूते राजहंसे? उच्चारिता-उक्ता अनष्टाविद्यमाना विस्पष्टा-व्यक्ता ये वर्णाः-अक्षराणि तैर्वर्णितः-स्तुतो निषधराजः-नलो येन स तस्मिन् । अहं हंसो नलस्य सेवार्थी-सेवितुकाम इत्यभिधाय-उक्त्वैव कृतः-उत्पादिता उत्तरस्यां दिशि विषये आसङ्गः-आसक्तिर्येन उत्तरस्या नलाधारत्वात् ईदृशेन द्विजन्मनापक्षिणा उपरुध्यमाना नलं प्रत्यानुकूल्यं नीयमाना । किम्भूतेन हंसेन श्रुतो नलविषये तस्या अनुरागो येन स तथा तेन । अथ च द्वाभ्यां तस्मिन् स्मितमुखे यूनीत्यादि येनोदीच्याध्वगेनोक्तं तस्मादेकस्मात्, द्वितीयाच्च हंसात् जन्म उत्पत्तिर्यस्य स तथाभूतेन श्रुतात्-आकर्णनाद् यो अनुरागः-प्रेमबन्धस्तेन उपरुध्यमाना-व्याप्यमाना । कृतवैकक्षेण अध्ययनानुरागेण विप्रेण दाक्षिण्यं दीयमाना२, इत्यर्थान्तरं । एवम्भूता सती प्रकर्षण १. मत्या बृहस्पतिसमाने अनू. । २. नीयमाना अनू. ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org