Page Text
________________
૪૦,
* सप्तभङ्गीनयप्रदीप "निःशेषांशजुषां प्रमाणविषयीभूयं समासेदुषां वस्तूनां नियतांशकल्पनपराः सप्त श्रुताऽऽसङ्गिनः ।
औदासीन्यपरायणास्तदपरे चांशे भवेयुर्नयाश्चेदेकान्तकलङ्कपङ्ककलुषास्ते स्युस्तदा दुर्नयाः" ॥१॥ “અહો ! ચિત્ર ચિત્ર તવ ચરિતક્ષેતન્મનિપજો ! स्वकीयानामेषां विविधविषयव्याप्तिवशिनाम् ।
.....................+ ગુણસૌમ્યા હાલ, સુવર્ણરૂપે રહેલી અભિન્નતાને જાણવા-જણાવવાનું કોઈ પ્રયોજન ન હોવાથી ભલે ગૌણ કરાય, પણ જો એ બીજા અંશનો અપલાપ કરવામાં આવે અને “વિવક્ષિત એક જ અંશ સાચો છે એવું એકાંતપૂર્વક કહેવામાં આવે, તો તે “નયાભાસ' કહેવાય છે. * *
એકાંતે જે વસ્તુનું સ્વરૂપ કહેવાય છે, તેવું વસ્તુનું સ્વરૂપ હોતું જ નથી અને છતાં તેનું પ્રતિપાદન કરનારો નય, હકીકતમાં નય ન રહેતાં નયાભાસ (નયના ઉપરછલ્લા દેખાવરૂપ) બને છે. (૩૫) આ વિશે પંચાલતુ નામના ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે –
બધા અંશોથી યુક્ત એવા અને શ્રુતનામના પ્રમાણના વિષયભાવને (= શેયભાવને) પામેલા એવા સમસ્ત પદાર્થોના વિવક્ષિત (પ્રયોજનભૂત) એવા કોઈપણ એક નિયત અંશને સમજાવવામાં તત્પર, અને બીજા અંશ તરફ ઉદાસીનતામાં પરાયણ એવા શ્રુતજ્ઞાનના સંબંધવાળા કુળ સાત નયો છે, તે જ નયો જ્યારે એકાંતવાદના કલંકરૂપી કાદવથી કલુષિત બને, ત્યારે તેઓ “દુર્નય” થાય છે.”
વળી સ્તુતિઢાત્રિશત્ ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે -
“જિનેશ્વર પ્રભુ! આપશ્રીનું ચરિત્ર ખરેખર “અહો! આશ્ચર્ય કરાવનારું છે. પોતપોતાના જુદા જુદા નિયત વિષયોનું જ સમર્થન કરવામાં તત્પર બનેલા એવા આ નયો, જો પોતે વિપક્ષની (= બીજા નયોની) અપેક્ષા રાખે, તો જ તેઓની આપ “સુનયતા' કહો છો. અને જો વિપક્ષનો (= બીજા નયોનો) તિરસ્કાર કરે, તો તે જ નયોની આપ “દુર્નયતા' કહો છો.”
તાત્પર્ય : સંસારમાં એવો નિયમ છે કે વિવિધ એવા પોતાના વિષયનું (= દેશોનું) રાજયપાલન કરવામાં તન્મય બનેલા રાજાઓ અને સૈનિકો, જો વિપક્ષની = શત્રુરાજાની અપેક્ષા રાખે (અર્થાત્ તેમને આધીન રહે), તો તેઓ દુષ્ટ કહેવાય. અને વિપક્ષનો = શત્રુરાજાનો પ્રતિક્ષેપ-પરાજય કરે, તો તે સુરાજા અને સુસૈન્ય કહેવાય. જ્યારે હે પ્રભુ ! આપશ્રીને ત્યાં પરની અપેક્ષા રાખે તો સુનય અને પરની અપેક્ષા ન રાખે (અર્થાત્ તેનો તિરસ્કાર કરે) તો
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004070 |
| Book Title | Saptabhangi Nayapradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yashovijay Upadhyay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 280 |
| Language | Hindi, Gujarati, English |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 6 MB |