Page Text
________________
गुर्जरविवेचनसमन्वितः
૧૭
ઉત્તરપક્ષ તો તમે નામ બદલીને, બંને વચ્ચે સમાનપરિણામ જ માન્યો ! અને તેમાં તો અમને વાંધો જ નથી. હવે આ વિશે વિસ્તારથી સર્યું.
એટલે ઘટ-કપાલાદિ પર્યાયોની કથંચિત્ જ નિવૃત્તિ થાય છે, અર્થાત્ કથંચિ અનુવૃત્તિ પણ થાય
तथैकान्तानिवृत्तौ तद्विलक्षणबुद्ध्यभाव एव, इति न स्यात्कपालबुद्धिः, विशेषाभावात् तस्याप्रच्युतानुत्पन्नस्थिरैकस्वभावत्वात्, इति ।
– પ્રવેશરશ્મિ – ભાવાર્થ : તથા એકાંતે અનિવૃત્તિમાં, ઘટથી વિલક્ષણ બુદ્ધિનો અભાવ જ થાય અને તો કપાલબુદ્ધિ જ ન થાય; કેમ કે વિશેષનો અભાવ છે અને તેનું કારણ એ કે, ઘટપર્યાય અપ્રશ્રુત-અનુત્પન્ન-સ્થિર એકસ્વભાવી છે.
વિવેચનઃ વસ્તુનો કોઈપણ અંશ નિવૃત્ત નથી જ થતો - એવું પણ નથી (અર્થાત્ કોઈક અંશ તો નિવૃત્ત થાય છે જ)
જો કોઈપણ અંશ નિવૃત્ત ન થતો હોય, તો તો ઘટપર્યાય અપ્રશ્રુત, અનુત્પન્ન, સ્થિર એકસ્વભાવી ફલિત થાય અને તો ઠીકરાદિ અવસ્થામાં પણ એ ઘટપર્યાય તદવસ્થ જ રહે.
એટલે તો ઘટક્ષણથી ઠીકરાની ક્ષણમાં કોઈ વિશેષ નહીં રહે, અર્થાત્ બંને ક્ષણ સમાન જ થશે અને તો (જમ ઘટ વખતે ઘટની જ બુદ્ધિ થાય છે, તેનાથી વિલક્ષણ બુદ્ધિ નહીં, તેમ) કપાલ વખતે પણ ઘટની જ બુદ્ધિ થશે, તેનાથી વિલક્ષણ ઠીકરાની બુદ્ધિ નહીં.
એટલે ઘટાદિ પર્યાયોની કથંચિત્ નિવૃત્તિ પણ માનવી જ રહી. એટલે આમ દરેક વસ્તુની કથંચિત્ નિવૃત્તિ અને કથંચિત્ અનિવૃત્તિ થાય છે.
____एतेन स्यादारेका-'नहि कूटस्थनित्यतया-' इत्यादि यदाशङ्क्योक्तम्-'पर्यायव्यतिरिक्तस्य द्रव्यस्यासिद्धिः' इत्यादि । तदपि प्रतिक्षिप्तमेवावगन्तव्यम्, कथंचिद्व्यतिरेकसिद्धेः, રૂતિ તથા ચોમ્ –
'द्रव्यपर्याययोः सिद्धो भेदाभेदः प्रमाणतः । संवेदनं यतः सर्वमन्वयव्यतिरेकवत् ।।१।। स्वसंवेदनसिद्धे च विरोधोद्भावनं नृणाम् । व्यसनं धीजडत्वं वा प्रकाशयति केवलम् ।।२।।' इत्यादि कृतं विस्तरेण ।। રૂતિ નિત્યત્વનિત્યવાદ !ારા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004057 |
| Book Title | Anekantvada pravesh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 240 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 6 MB |