Page Text
________________
७७६
महामहोपाध्यायश्रीविनयविजयगणिविरचिते खोपज्ञहैमलघु'रीच् श्रवणे' 'रीश् गतिरेषणयोः' रियमाणं रिणन्तं प्रयुङ्क्ते रेपयति । 'ब्लीश् वरणे' ठलीनन्तं प्रयुक्ते व्लेपयति । 'हीक् लज्जायाम्' जिहियन्तं प्रयुङ्क्ते 'पुस्पौ' (१३॥३) इति गुणे उपयति । 'क्यैङ् शब्दोन्दनयोः' लयमानं प्रयुक्के । 'क्ष्मायै विधूनने' क्ष्मायमानं प्रयुते ॥ ९ ॥ अत्र सूत्रम्
वोः प्वय् व्यञ्जने लुक् ॥ १०॥ [सि० ४।४।१२१] ५ पौ स्वर्जव्यञ्जनादौ च य्वोर्लक् स्यात् । कोपयति मापयति । दापयति । अदीदपत् ॥१०॥ ___ 'वो' स्पष्टम् । ततः 'पुस्पौ' (४।३।३) इति गुणे कोपयति । आदन्त दापयति । डे अदीदपत् । एवं धापयति अदीधपत् ॥ १० ॥ अत्र विशेषसूत्रमाह.
णौ क्रीजीङः ॥ ११॥ [सि० ४।२।१०] एषां त्रयाणां णौ आत् स्यात् । क्रापयति । जापयति । अध्यापयति ॥ ११ ॥ १० 'णी क्री०' एषामिति । इंक्रींग्श् द्रव्यविनिमये 'जिं जिं अभिभवे' 'इत अध्ययने' कापयतीत्यादि अध्यापयतीति ॥ ११ ॥ अत्र के विशेषसूत्रम्
णौ सन्डे वा ॥ १२॥ [सि० ४।४।२७] सन्परे ङपरे च णौ इडो गा वा स्यात् । अध्यजीगपत्-अध्यापिपत् ॥ १२॥
'णौ सन् २०' व्यक्तम् । 'अतिरीवली.' (४।२।२१) इति सूत्रे बहुवचनं व्याप्त्यर्थम् । १५तेनादन्तस्य नानोऽपि पुरन्तः स्यात् । यथा सत्यापयति अर्थापयति वेदापयति 'सत्यार्थवेदस्याः'
(३।४।४४) इत्यात्वम् । प्रिय प्रापयति । स्थिर स्थापयति स्फिर स्फापयति पोरुकारः पुस्पावित्यत्र विशेषणार्थः ॥ १२ ॥ पुनरप्यत्र धातुविशेषात् प्रक्रियाविशेषानाह
चिस्फुरोर्नवा ॥ १३ ॥ [सि० ४।२।१२] चिस्फुरोर्णी खरस्याद्वा स्यात् । चापयति-चाययति । स्फारयति स्फोरयति ॥ १३ ॥ २० 'चिस्फु०' 'चिंग्ट चयने' 'स्फुरत् स्फुरणे' चापयति-चाययतीत्यत्र अचीचपत्-अचीचयत् । अपुस्फुरत्-अपस्फुरत् ॥ १३ ॥
वियः प्रजने ॥१४॥ [सि० ४।२।१३ ] गर्भाधाने वियो णावाद्वा स्यात् । पुरो वातो गाः प्रवापयति २ ॥ १४ ॥ __ 'वियः' 'वीक् प्रजनकान्त्यसनखादनेषु' । प्रवियतीः प्रयुक्त प्रवापयति । डे, प्रावीवपत् २५प्रावीवयत् । वातेः प्रजने वृत्तिर्नास्तीत्यारम्भः ॥ १४ ॥ 'घां गन्धोपादाने' इत्यस्य जिघन्तं प्रयुके घ्रापयतीत्यत्र डे विशेषसूत्रम्
जिघ्रतेरिः॥ १५॥ [सि० ॥२॥३८] अस्य उपरे णौ इर्वा स्यात् । अजिघ्रिपत्-अजिघ्रपत् । तिष्ठतेरिनित्यम् अतिष्ठिपत् ॥ १५ ॥ 'जिघ.' तिवनिर्देशो यङ्लुब्निवृत्त्यर्थः । अजिघ्रपत् । णौ विशेषबोधार्थत्वाद् 'गलिबोध' ( २।२।५) इत्यणिकर्तुः कर्मत्वे चैत्रो मैत्रं गन्धं घ्रापयति । ये तु दृशेरन्यस्य विशेषबोधार्थस्य ३१नेच्छन्ति, तन्मते घ्रापयति मैत्रेण चैत्र इति । तिष्ठन्तं प्रयुङ्क्ते स्थापयति इत्यस्य डे सूत्रम्
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004041 |
| Book Title | Haim Prakash Maha Vyakaranam Uttararddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kshamavijay |
| Publisher | Hiralal Somchand Kot Mumbai |
| Publication Year | 1952 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |