Page Text
________________
प्रक्रियावृत्तिरूपे श्रीहैमप्रकाशे भ्वादयः परस्मैपदिनः
५०३ ज्ञाता वाचारिति शेषः । द्विविधोऽपि शकिरिति 'शकुंट शक्तौ' 'शकींच् मर्षणे द्वौ कान्तौ; शक्ता शक्तुम् , शक्यतेरिटमिच्छन्त्येके शकिता । 'वचंक् परिभाषणे' ब्रूगादेशो वा वक्ता वक्तुम् । 'विपी पृथग्भावे' विक्ता विवेक्तः । 'रिचूपी विरेचने' विरेचनं निःसारणं रेक्ता । 'डुपचीष् पाके' पक्ता, 'किंचीत् क्षरणे' सेक्ता, 'मुचंती मोक्षणे' मोक्ता चान्ताः षट् । 'पृच्छत् ज्ञीप्सायाम्' ज्ञीप्सा जिज्ञासा पृष्टा छान्त एकः । 'भ्रस्जीत् पाके' भ्रष्टा भट, 'टुमस्तोत् शुद्धौ' शुद्ध्या स्नानं ब्रुडनं च लक्ष्यते, ५ मङ्का, 'भुजोंत् कौटिल्ये' 'भुजंप पालनाभ्यवहारयोः' भोक्ता, 'युजिच् समाधौ' 'युजंपी योगें' योक्ता, 'यजी देवपूजादिषु' यष्टा, 'ध्वञ्जित् सङ्गे' परिष्वता, 'रञ्जी रागे' रङ्का, 'रुजोत् भङ्गे' रोक्ता, 'णिजू शौचे' नेक्ता निर्णेक्ता, 'विज़ंकी पृथग्भावे' विवेक्ता, 'पझं सङ्गे' सङ्का, 'भोप आमर्दने' भता, 'भजी सेवायाम्' भक्ता, ‘सृजिंच विसर्गे' 'सृजत् अतिसर्जने' स्रष्टा, 'त्यजं हानौ' त्यक्ता एकोनविंशतिर्जान्ताः ॥ १९ ॥ ‘स्कंद गतिशोषणयोः' स्कन्ता, 'विदिच् सत्तायाम्' सत्ता भावः, 'विदंती लाभे १० 'विदिप विचारणे वेत्ता, विन्दतेरियमिच्छन्त्येके वेदिता धनस्य, 'णुदंत् प्रेरणे' नोत्ता ॥५॥'विदांच गात्रप्रक्षरणे' स्वेत्ता, 'शद्लं शातने 'षद्लं विशरणगत्यवसादनेषु' सत्ता, 'भिदंपी विदारणे' भेत्ता, 'छिद्रूपी द्वैधीकरणे' छेत्ता १० । 'तुदीत् व्यथने' तोत्ता, 'अदक् भक्षणे' अत्ता, जिघत्सति, 'पदिच् गतौ' पत्ता, 'हदीं पुरीषोत्सर्गे' हत्ता, 'खिदिंच दैन्ये' १५ । 'खिदित् परिघाते' मुचादिः, 'खिदिप दैन्ये' खेत्ता खिदतेरिटमिच्छन्त्येके खेदिता, 'क्षुहूंपी संपेषे' क्षोत्ता अष्टादश दान्ताः ॥ १८ ॥ 'राधंच वृद्धौ' १५ 'राधंट संसिद्धौ' राद्धा, 'साधंट संसिद्धौ' साद्धा, 'शुधंच शौचे' शोद्धा, 'युधिंच् सम्प्रहारे' योद्धा, 'व्यधंच ताडने' व्यद्धा, 'बन्धश् बन्धने' सम्बद्धा, 'बुधिंच ज्ञाने' बोद्धा, 'रुधुंपी आवरणे' रोद्धा, 'क्रुधंच कोपे' क्रोद्धा, 'क्षुधंच बुभुक्षायाम्' क्षोद्धा, "षिधंच संराद्धौ' सेद्धा, धान्ता द्वादश । 'हनंक हिंसागत्योः' हन्ता, 'मनिंच ज्ञाने मन्ता । नान्तौ द्वौ । 'आप्लंट् व्याप्तौ' आप्ता 'तपं सन्तापे' तपिच् ऐश्वर्ये वा । तपं सन्तापे इत्यस्यैव धातोरैश्वर्येऽर्थे दिवादित्वमात्मनेपदं वा विधीयते । तथा 'शपी आक्रोशे' २० 'शपींच् आक्रोशे' शप्ता, 'क्षिपंच प्रेरणे' क्षेप्ता, 'छुपंत् स्पर्शे' छोप्ता, 'लुप्लंती छेदने' लोप्ता, 'सप्लं गतौ' स्रप्ता सप्ता, 'लिंपीत् उपदेहे' उपदेहो वृद्धिः लेप्ता, 'टुवपी बीजसन्ताने' वप्ता, 'भिष्वपंक् शये' स्वप्ता । पान्तात्रयोदश । 'यभं मैथुने' यब्धा, 'रभिं राभस्ये' राभस्य कार्योपक्रमः आरब्धा, 'डुलभिष् प्राप्तौ' लब्धा । भान्तात्रयः । 'यमूं उपरमे' उपरमो निवृत्तिः यन्ता, 'रमि क्रीडायाम्' रन्ता, 'णमं प्रह्वत्वे' प्रह्वत्वं नम्रत्वं नन्ता, 'गम्लं गतौ' गन्ता । मान्ताश्चत्वारः । 'क्रुशं आह्वानरोदनयोः' क्रोष्टा, २५ 'लिशंत् गतौ' लेष्टा, 'रुशंत् रिशंत् हिंसायाम्' रोष्टा रेष्टा, 'दिशीत् अतिसर्जने' अतिसर्जनं त्यागः देष्टा, 'दंशं दशने' दंष्टा, 'स्पृशंत् संस्पर्शे' स्प्रष्टा स्पर्टी, 'मृशंत् आमर्शने' स्रष्टा मर्टा, 'विशंत् प्रवेशने' वेष्टा, 'दृशं प्रेक्षणे' द्रष्टा । शकारान्ता दश । 'शिष्लंप् विशेषणे' विशेषणं गुणान्तरोत्पादनं शेष्टा, 'शुषंच् शोषणे' शोष्टा, 'त्विषीं दीप्तौ' त्वेष्टा, पिप्लंप् सञ्चर्णने' पेष्टा, विष्लंकी व्याप्तौ' वेष्टा, 'कृष कृषीत् विलेखने' ऋष्टा कर्टा, 'तुषंच तुष्टौ' तोष्टा, 'दुषंच वैकृत्ये' दोष्टा, 'पुषंच् पुष्टौ' पोष्टा, 'श्लिषंच आलिङ्गने'३० श्लेष्टा, 'द्विषींक् अप्रीती' द्वेष्टा । षकारान्ता एकादश । 'घस्लं अदने' घस्ता, 'वसं निवासे' वस्ता सान्तौ द्वौ । 'रुहं जन्मनि' रोढा, 'लुहं रिहं इति हिंसाौँ ' सौत्रौ, अत एवेतौ अनिड्गदितौ, धातुपाठे अपठितावित्यर्थः । लोढा रेढा । एतावनिटौ नेच्छन्ति केचित् । 'दिहीं उपलेपे' देग्धा, 'दुहीक् क्षरणे' दोग्धा, 'लिहीक् आस्वादने लेढा, 'मिहं सेचने' मेढा, 'वहीं प्रापणे' वोढा, 'णहीच बन्धने' नद्धा, ३४
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004041 |
| Book Title | Haim Prakash Maha Vyakaranam Uttararddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kshamavijay |
| Publisher | Hiralal Somchand Kot Mumbai |
| Publication Year | 1952 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |