Page Text
________________
प्रक्रियावृत्तिरूपे श्रीहैमप्रकाशे भ्वादयः परस्मैपदिनः द्यतनी अनद्यतने हस्तनी च स्यात् । उपाश्रौषीत् उपाशृणोत् उपासदत् उपासीदत् अन्ववात्सीत अन्ववसत् । एवं शुश्रुवे अश्रावि अश्रूयतेत्यादि । अन्ये तु वादिभ्यो भूतमात्रे कसुमेवेच्छन्ति न परोक्षाम् , बस्तनीमपीच्छत्यन्यः । बहुवचनं व्याप्त्यर्थम् , तेन भूतानद्यतनेपीयं यस्तन्या न बाध्यते । असरूपत्वादेवाद्यतनादिसिद्धौ वावचनं विभक्तिवसरूपोत्सर्गविभक्तिसमावेशनिषेधार्थम् ॥ २९॥ अथाशीविभक्तेरर्थमाह ।
आशिष्याशीःपञ्चम्यौ ॥ ३०॥ [सि० ५।४।३८] (परस्य ?)इष्टाशंसनमाशीस्तदर्थाद्धातोराशीपञ्चम्यौ स्याताम् ॥ ३०॥ 'आशि०' इष्टाशंसनमिति-आशासनमाशीः 'क्रुत्संपदादिभ्यः किप्' (५।३।११४) 'आङ' (४।४।१२०) आङ्ः परस्य शासोऽवयवस्यासः स्थाने काविसादेशो भवतीति आशीविशिष्टेऽर्थे वर्तमानाद्धातोराशीःपञ्चम्यौ स्यातामित्यर्थः । कश्चित्तु समर्थनायां पञ्चमीमिच्छति । परैरशक्यस्य १० वस्तुनोऽध्यवसायः समर्थना । समुद्रमपि शोषयाणि पर्वतमप्युत्पाटयानि ॥ ३० ॥ आशीविभक्तिमाह आशीरित्यादि । __ परसैपदिनः।
आत्मनेपदिनः में क्या क्यास्ताम् क्यासुः।
सीष्ट सीयास्ताम् सीरन् । क्याः क्यास्तम् क्यास्त ।
सीष्ठास् सीयास्थाम् सीध्वम् । क्यासम् क्यास्त्र क्यास।
सीय सीवहि सीमहि । ककारो गुणनिषेधार्थः । भूयाद्भद्रं सद्भयः । भूयास्ताम् भूयासुः । भूया भूयास्तम् भूयास्त । भूयासम् भूयाख भूयास। अथ श्वस्तन्या अर्थमाह । अनद्यतने श्वस्तनी ॥३१॥[सि० ५।३५]
२० अनद्यतने भविष्यदर्थाद्धातोः श्वस्तनी स्यात् ॥ ३१ ॥ 'अन' न विद्यते अद्यतनो यत्र तस्मिन् वर्त्यति धात्वर्थे वर्तमानाद्धातोः श्वस्तनी स्यात् । अत्र बहुव्रीह्याश्रयणाब्यामिश्रे मा भूत् । अद्य श्वो वा गमिष्यति । कथं श्वो गमिष्यति । मासेन गमिष्यतीति । अत्र भविष्यत्सामान्ये भविष्यन्ती ततः श्वःशब्दाविना योगः । अत्रायं विशेषः 'परिदेवने' (५।३।६) अनुशोचने गम्यमाने वर्त्यति धात्वर्थे वर्तमानाद्धातोः श्वस्तनी स्यात् । अद्यतनार्थ आरम्भः२५ इयं तु कदा गन्ता यैवं पादौ निदधाति । अयं तु कदाध्येता य एवमनभियुक्तः । विशेषविधानात् कदाकहियोगलक्षणा विभाषा बाध्यते ॥ ३१ ॥ अथ श्वस्तनीमाह_ परस्मैपदिनः।
आत्मनेपदिनः। 4 ता तारौ तारस् ।
ता तारौ तारस् । E तासि तास्थस् तास्थ ।
तासे तासाथे तावे । " तासि तास्वस् तासम् ।
ताहे तास्वहे तासहे । ३१ १ तेन विभक्तीनामेवान्योन्यस्वरूपविधिर्नास्ति प्रत्ययेन तु विभक्तीनामस्त्येव तेनोपश्रुतवानित्यादि सिद्धम् । २ तेन 'भयदि'-इति सूत्रे वय॑न्तीविषये ह्यस्तनी न ।
[सि०३।३।१३]
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004041 |
| Book Title | Haim Prakash Maha Vyakaranam Uttararddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kshamavijay |
| Publisher | Hiralal Somchand Kot Mumbai |
| Publication Year | 1952 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |