Haim Prakash Maha Vyakaranam Purvarddham

________________ हैमप्रकाशव्याकरणपूर्वार्धगतसिद्धहेमसूत्राणामकाराद्यनुक्रमणिका । पृष्टम् | न्यायः निरनुबन्धग्रहणे सामान्येन निरवकाशं सावकाशात् ३६ यत्रोपसर्गत्वं न सम्भवति तत्रोपसर्गशब्देन प्रादयो लक्ष्यन्ते न सम्भवत्युपसर्ग ३२ ( निर्दिश्यमानस्यैवाssदेशाः स्युः ) ३९ न्यायाः स्थविरयष्टिप्रायाः न्यायः प परादन्तरजं बलीयः परान्नित्यम् व बलवन्नित्यमनित्यात् परार्थे प्रयुज्यमानः शब्दो वतं विनापि वदर्थं गमयति पर्जन्यवलक्षण प्रवृत्तिः पूर्व पूर्वोत्तरपदयोः कार्य कार्य पश्चात् सन्धिकार्यम् पूर्वेऽपवादाः अनन्तरान् विधीन् बाधन्ते नोत्तरान् प्रकृतिग्रहणे यब्लुबन्तस्यापि प्रकृतिग्रहणे खार्थिकप्रत्ययान्ताना मपि ग्रहणम् प्रकृतिवदनुकरणम् ( प्रतिकार्य संज्ञा भिद्यन्ते ) प्रत्ययलोपेऽपि प्रत्ययलक्षणं कार्यं विज्ञायते प्रत्ययाप्रत्यययोः प्रत्ययस्यैव प्रधानस्य तु सापेक्षत्वेऽपि समासः ४० ( प्रधानानुयाय्य प्रधानम् ) ( प्रधानानुयायिनो व्यवहाराः ) प्राकरणिकाप्राकरणिकयोः प्राकर णिकस्यैव भ भाविनिभूतवदुपचारः भूतपूर्वकस्तद्वदुपचारः Jain Education International ४९ ५१ यथासङ्ख्यमनुदेशः समानाम् | ( यथोद्देशं निर्देशः ) ५१ | यदुपाधेर्विभाषा तदुपाधेः प्रतिषेधः ४८ | यस्य तु विधेर्निमित्तमस्ति नाऽसौ वि ३१ ३४ ४६ ४९ ૪૦ ३१ २५ ३५ २२ ४० यस्य येनाभिसम्बन्धो दुरस्थस्यापि तेन सः यावत्संभवस्ताषद् विधिः | येन धातुना युक्ताः प्रादयस्तं प्रत्यवोपसर्गसंज्ञाः | येन नाप्राप्ते यो विधिरारभ्यते स तस्यैव बाधकः येन विना यन भवति तत् तस्यानिमित्तस्यापि निमित्तम् | येन नाव्यवधानं तेन व्यवहितेऽपि स्यात् यं विधिं प्रति उपदेशोऽनर्थकः स विधिय ४९ ३६ वृद्वदाश्रयं च ३३ २७ ग्रहणम् | लुबन्तरज्ञेभ्यः ३६) लोपात् खरादेशः | लक्षणप्रतिपदोक्तयोः प्रतिपदोकस्यैव ल व | वर्णग्रहणे अतिप्रहणम् | वर्णैकदेशोऽपि वर्णग्रहणेन गृह्यते वार्णात् प्राकृतम् २३ ( विचित्रा सूत्राणां कृतिः ) २२ | विचित्राः शब्दशक्तयः विधिनियमयोर्विधिरेव ज्यायान् विवक्षातः कारकाणि ३१ | (विशेषाऽति दिष्टो विधिः प्रकृताधिकारं न बाधते ) ५१ व्याख्यातो विशेषार्थ प्रतिपत्तिः म मध्येऽपवादाः पूर्वान् विधीन् बाधन्ते नोत्तरान् ( मात्रालाघवमप्युत्सवाय मन्यन्ते वैयाकरणाः ) य यत्राऽन्यत् क्रियापदं न श्रूयते तत्राऽस्तिर्भवन्ती परः प्रयुज्यते ४८ | पृष्ठम् न्यायः श शिष्टनाम निष्पत्तिप्रयोगधातूना ४५ ४५ ४४ ४५ शुद्ध धातूनामकृत्रिमं रूपम् २३ श्रुताऽनुमितयोः श्रीतो विधिर्बलीयान् ३९ स सकारापदिष्टं कार्य तदादेशस्य शकारस्यापि सकृद्गते पर्दे यद् बाधितं तद् बाधितमेव ४८ संज्ञान संज्ञान्तरबाधिका ४६ संज्ञोत्तरपदाधिकारे प्रत्ययग्रहणे प्रत्ययमात्रस्यैव ग्रहणं न तद विधिरनिमित्तं ३२ शीलादिप्रत्ययेषु विधिः ४८ नासरूपोत्सर्ग न्तस्य सन्निपातलक्षणो तद्विघातस्य | सन्नियोगशिष्टानामेकापायेऽन्यतर २४ सर्वत्रापि विशेषेण सामान्यं बाध्यते न तु सामान्येन विशेषः ३३ सर्व वाक्यं सावधारणम् ३४ | सर्वेभ्यो लोपः सापेक्ष समर्थम् For Personal & Private Use Only ३३ | सिद्धे सत्यारम्भो नियमार्थः ५१ सर्वार्धदिक्शब्देभ्यो जनपदस्य ५० | खरस्य हस्वदीर्घ लुताः ४९ खं रूपं शब्दस्याशब्दसंज्ञा २३ | स्वाङ्गमव्यवधायि २१ स्त्रीखलना अलोबाधकाः स्त्रियाः खलन २३ ४७ स्थानिवद्भावपुंवद्भावैकशेषद्वन्द्वैकदीर्घवान्यनित्यानि पृष्ठम् स्याऽप्यपायः ३७ ४६ | संभवे व्यभिचारे च विशेषणमर्थवत् समासतद्धितानां वृत्तिर्विकल्पेन वृत्ति३१ विषये नित्यैवापवादवृत्तिः ३३ | समासान्तागमसंज्ञाज्ञापकगणनञ्निर्दिष्टान्य नित्यानि ३२ ह सौत्रालक्ष्यानुरोधाद्वा सिद्धिः ५१ हखदीर्घापदिष्टं कार्यं न तस्य ३७ ३९ ४० ३७ २६ ४० ३६ | सामान्यातिदेशे विशेषस्य नातिदेशः ४८ ३६ | साहचर्यात् सदृशस्यैव ३६ २८ २१ २१ २० ३७ ३९ ३० ४९ ૪૬ ३४ ४५ ३९ ३७ www.jainelibrary.org

SR No.	004040
Book Title	Haim Prakash Maha Vyakaranam Purvarddham
Original Sutra Author	N/A
Author	Kshamavijay
Publisher	Hiralal Somchand Kot Mumbai
Publication Year	1937
Total Pages	560
Language	Hindi, Sanskrit
Classification	Book_Devnagari
File Size	16 MB

Page 80