________________
“વા–વાચક ભાવસંબંધ જ્ઞાનની
ઉત્પત્તિનું વિધાન અર્થ – વાગ્ય-વાચક ભાવસંબંધનું જ્ઞાન તે કવચિત્ આવા૫ (અનુવૃત્તિ) અને ઉદવાપ (વ્યાવૃત્તિ)થી પેદા થાય છે. જેમકે, અહીં આ અભિપ્રાય છે કે, જે કેઈને પણ જણાવે છે (કહે છે.) તે પ્રાજક વૃદ્ધ કહેવાય છે. (૧)
જેને કહેવામાં જણાવવામાં આવે છે તે પ્રયોજય વૃદ્ધ કહેવાય છે. (૨)
જે પ્રાજ્યવૃદ્ધની પ્રવૃત્તિથી પ્રાજક વૃદ્ધે કહેલ વાક્યના અર્થને જાણે છે તે બાલ કહેવાય છે. હવે પ્રજકવૃદ્ધ પ્રયોજ્યવૃદ્ધને કહ્યું કે “ગાય લાવ” આવા વાકયને સાંભળ્યા પછી ગાયને લાવવાની પ્રવૃત્તિવાળા પ્રાજ્યવૃદ્ધની ચેષ્ટાને જોયા પછી આ વાક્યને આ અર્થ છે. આવા વિષયના જ્ઞાનવાળે આ, આવા પ્રકારના અનુમાન જ્ઞાનવાળે એ પણ બાલ, તે તે અર્થમાં, તે વાક્યમાં રહેલ તે તે પદની વાચ્યતાને સંશયવાળો જ્યારે થાય છે ત્યારે તે બાલને કાલાંતરે પ્રાજકવૃદ્ધે કહેલ કે “ગાય લાવ, ઘડાને લઈ જા” આવા – શબ્દવિષયક આનયન શબ્દવિષયક આવાપઉદ્દવાપવાળા વાક્યના શ્રવણથી પેદા થયેલ પ્રાજ્યવૃદ્ધની પ્રવૃત્તિથી “ગોજાતીય અર્થ ગે.શબ્દ વાચ્ય છે અને જાતીય શબ્દ, જાતીય અર્થને વાચક છે” આવા પ્રકારને તક પ્રગટ થાય છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
