Page Text
________________
६२
प्रमेयकमलमार्त्तण्डे
[ प्रथमपरि
भेदे अनुभूतग्राहित्वं प्रत्यभिज्ञानस्य स्यात् । ताभ्यां तस्य कथञ्चिदभेदे सिद्धं तस्यै (कथञ्चिद् ) अनुभूतार्थप्राहित्वम् । न चैवंवादिनः प्रत्यभिज्ञानप्रतिपन्ने शब्दादिनित्यत्वे प्रवर्त्तमानस्य " दर्शनस्य पैरार्थत्वात्" [जैमिनिसू० १११८] इत्यादेः प्रमाणता घटते । सर्वेषां ५ चानुमानानां व्याप्तिज्ञानप्रतिपन्ने विषये प्रवृत्तेरप्रमाणता स्यात् । प्रत्यभिज्ञानान्नित्यशब्दादिसिद्धावपि कुतश्चित्समारोपस्य प्रसूतेस्तद्व्यवच्छेदार्थत्वादस्य प्रामाण्ये च एकान्तैत्यागः । स्मृत्यूहादे श्रभिमतप्रमाणसंख्याव्याघातकृत्प्रमाणान्तरत्वप्रसङ्गः स्यात्; प्रत्यभिज्ञानवत्कथंचिदपूर्वार्थत्वसिद्धेः । किञ्च, अपूर्वार्थप्रत्ययस्य प्रामाण्ये १० द्विचन्द्रादिप्रत्ययोऽपि प्रमाणं स्यात् । निश्चितत्वं तु परोक्षज्ञानवादिनो न सम्भवतीत्यग्रे वक्ष्यामः ।
ननु द्विचन्द्रादिप्रत्ययस्य सवाधकत्वान्न प्रमाणता, यंत्रे हि बाधाविरहस्तत्प्रमाणम्; इत्यप्यसङ्गतम् ; बाधाविरहो हि तत्कालभावी, उत्तरकालभावी वा विज्ञानप्रमाणताहेतुः १ न तावत्का१५ लभावी क्वचिन्मिथ्याज्ञानेऽपि तस्य भावात् । अथोत्तरकालभावी; स किं ज्ञातः, अज्ञातो वा ? न तावदज्ञातः अस्य सत्त्वेनाप्य
;
१ एकत्वस्य । २ प्रत्यमिशानस्य । ३ सर्वथाऽपूर्वार्थविज्ञानं प्रमाणमित्येवंवादिनः । ४ उच्चारणस्य । ५ शिष्य । ६ अर्थापत्त्यादेः । शब्दो नित्य उच्चारणान्यथाऽनुपपत्तेरिति । ७ किञ्च । ८ स एवायं । ९ आत्मा । १० सर्व क्षणिक सत्वादिति क्षणिकत्वप्रतिपादकानुमानात् । ११ उत्पत्तेः । १२ व्याप्तिज्ञानेन निखिलसाध्यसाधनानां सामान्येन ग्रहणेप्यनुमानेन नियतदेशकालाकारतया साध्यप्रतिपत्तेरनुमानप्रामाण्ये च । १३ सर्वथाऽपूर्वार्धविज्ञानमेव प्रमाणमित्येकान्तत्यागः | १४ इदमल्पमित्यादेः । १५ षडिति विज्ञाने । १६ स्मृत्यादीनाम् । १७ भाट्टस्य । १८ उत्तरकाले । १९ ज्ञाने । २० तज्ज्ञानकाल । २१ विचार्यमाणप्रामाण्यविज्ञानकाल । २२ रजतादिशाने । २३ न हि शुक्तिकायामिदं रजतमिति ज्ञानं यदा जायते तदैव वाध्यते प्रवृत्त्यादेरभावप्रसङ्गात् ।
1 "यदि पुनः प्रत्यभिज्ञानान्नित्यशब्दादिसिद्धावपि कुतश्चित्समारोपस्य ......" तत्त्वार्थको ० ० पृ० १७४ ।
2 प्रमाणलक्षणस्य अनधिगतार्थत्वविशेषणस्य
पर्यालोचनम् अक्षरशः तत्त्वार्थ
श्लो०
० पृ० १७३, सन्मति ० टी० पृ० ४६६, भङ्गयन्तरेण च तत्त्वोप० लि० पृ० न्यायमं० १० पृ० २१, स्या० रत्ना० पृ० ३८ इत्यादिषु द्रष्टव्यम् ।
३०,
3 " किञ्च, अर्धसंवेदनानन्तरमेव बाधानुत्पत्तिः तत्प्रामाण्यं व्यवस्थापयेत्, सर्वदा वा ? " अष्टसह ० पृ० ३९ ।
"यतो बाधाविरहः तत्कालभावी, उत्तरकालभावी वा" सन्मति ० टी० पृ० १२ |
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Educationa International
| SR No. | 003838 |
| Book Title | Pramey Kamal Marttand |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendrakumar Shastri |
| Publisher | Satya Bhamabai Pandurang |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 920 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |