________________
राय धनपतसिंघ बाहाऽरका जैनागम संग्रह नाग उसरा. २६१ स्थानानि चारकादीनि याश्च नरकप्रतिरूपावेदनास्ताः सर्वाश्व्यनरकाश्त्यनिधीयते। यदिवा कर्मव्यनोकर्मव्यनेदाद् इव्यनरकोवेधा । तत्र नरकवेद्यानि यानि बानि कर्मा णि तानि चैकनविकस्य बदायुष्कस्यानिमुखनामगोत्रस्य चाश्रित्य इव्यनरकोनवति । नोकर्मव्यनरकस्त्विदैव येऽगुनारूपरसगंधवर्णशब्दस्पर्शाइति । वनरकस्तु नरकावकाश कालमहाकालौरवमहारौरवप्रतिष्ठानाऽनिधाना दिनरकाणां चतुरशीतिलदसंख्यानां वि शिष्टोनूनागः । कालनरकस्तु यत्र यावतीस्थितिरिति । नावनरकस्तु ये जीवानरकायुष्क मनुनवंति तथा नरकप्रायोग्यः कर्मोदयइति । एतउक्तं नवति । नरकांतर्वर्तिनोजीवास्तथा नरकायुष्कोदयापादिताऽसातावेदनीयादिकर्मोदयाचैतद्धितयमपि नावनरकश्त्यनिधीय ते । तदेवं श्रुत्वाऽवगम्य तीव्रमसह्यं नरककुखं ककचपाटनकुंजीपाकादिकं परमाधार्मि कापादितं परस्परोदीरणारुतं स्वानाविकं च तपश्चरणे संयमानुष्ठाने नरकपातपरिपंथिनि स्वर्गापवर्गागमनैकहेतोर्वाऽत्महितमिलता प्रयतितव्यं परित्यक्तान्यकर्तव्येन यत्नोविधेय इति । सांप्रतं विनक्तिपदनिदेपार्थमाह । णामंठवणादविए, खेत्ते काले तहेव नावेय । ए सोउ विनत्तीए णिरकेवोजविहोहो ॥१॥ (नामंतवणेत्यादि ) विनक्तेनामस्थापना व्य क्षेत्रकालनावनेदात् षोढा निदेपस्तत्र नाम विनक्तिर्यस्य कस्य चित्सचित्तादे व्यस्य विन क्तिरिति नाम क्रियते । तद्यथा । स्वादयोष्टौ विनक्तयस्तिबादयश्च । स्थापनाविनक्तिस्तु य त्र ताएवं प्रातिपदिकाक्षातोर्वा परेण स्थाप्यंते पुस्तकपत्रकादिन्यस्तावा । इव्यविनक्तिर्जी वाजीवनेदाद विधा । तथापि जीव विनक्तिः सांसारिकेतरनेदाद्विधा । तत्राप्यसांसारिकजी वविनक्तिव्यकालनेदात् देधा। तत्रव्यतस्तीतीर्थसिक्षा दिनेदारपंचदशधा । कालतस्तु तत्प्रथमसमयसिमा दिनेदादनेकधा । सांसारिकजीव विनक्तिरंडियजातिनवनेदात्रिधा।तत्रे यिविनक्तिरेकेंख्यि विकलेंख्यिपंचेंडियनेदारपंचधा । जातिविनक्तिः पृथिव्यप्तेजोवायुव नस्पतित्रसनेदात् षोढा । नवविनक्ति रकतिर्यङ्मनुष्यामरनेदाचतुर्धा । अजीवव्य विनक्तिस्तु रूप्यरूपिशव्यनेदादविधा । तत्र रूपिव्य विनक्तिश्चतुर्धा । तद्यथा । स्कंधाः स्कंधदेशाः स्कंधप्रदेशाः परमाणुपुजलाश्च । अरूपिशव्यविन क्तिर्दशधा । तद्यथा । धर्मा स्तिकायोधर्मास्तिकायस्य देशोधर्मास्तिकायस्य प्रदेशः । एवमधर्माकाशयोरपि प्रत्येक त्रिनेदता इष्टव्या । अक्षासमयश्च दशमइति । देत्रविनक्तिश्चतुर्धा । तद्यथा । स्थानं दिशं इव्यं स्वामित्वं चाश्रित्य । तत्र स्थानाश्रयणाधिस्तिर्य ग्विनागव्यवस्थितोलो कोवैशाखस्थानस्थपुरुषश्व कटिस्थकरयुग्मइति इष्टव्यः । तत्राप्यधोलोकविनतीरत्नप्र नाद्याः सप्त नरकष्टथिव्यस्तत्रापि सीमंतकादिनरकेंकावलिकप्रविष्टपुष्पावकीर्णकर तत्र्यस्त्रचतुरस्त्रादिनरकस्वरूपनिरूपणं । तिर्यग्लोक विनक्तिस्तु जंबूदीप,लवणसमु, धातकीखंड,कालोदसमुत्यादिदिगुणदिगुणवक्ष्या दीपसागरस्वयंनूरमणपर्यतस्वरूपनि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org