________________
અધિકાર ૬ કે.
(૧૯) શબ્દની રચનાવાળી સરસ્વતી-વાણુ તે શાની જ નીકળે?” તે સાંભળી પરાભવને નહીં સહન કરતે ભવભૂતિ બે કે–“સર્વ વચનો જેને આધીન રહેલા છે એવા કવિની સાથે અહીંથી તહીંથી કેટલાક શબ્દ તાણ ખેંચીને કાંઇક કવિતાને રચનાર માણસ જ કદાચ સ્પર્ધા કરે તો તેમાં વધારે શું કહેવું? પણ આજ કાલ આ કળિયુગમાં ઘડાને બનાવનાર કુંભારને અને ત્રણ ભુવનને બનાવનાર બ્રહ્માને પણ કળ થશે. (કેમકે બંને પ્રજાપતિ કહેવાય છે.)” વળી —“ કાળીદાસ કવિની વાણી કદાચ મારી વાણીની તુલના કરવા આવે, તે તે પણ પદે પદ ભય પામતી જાય.”
તે સાંભળી કાળીદાસ બેલ્યા–“હે ભવભૂતિ ! તમે મહાકવિ જ છે. તેમાં શું કહેવું ? આ ધારા પતિની સભા મહાપડિતેથી સુશોભિત છે તે અથવા આ ઇંદ્ર જેવા ભોજરાજા જ આપણું બનેમાં કેટલું અંતર છે તે જાણે છે.” એમ કહી ક્ષણવાર મૌન રહી કાળીદાસે રાજાને આ પ્રમાણે કહ્યું- અહે! આજ મારું મોટ સાભાગ્ય માનું છું, કે જેથી મારી અને ભવભૂતિની વાણીને સરસ્વતી દવી તુલામાં આપણું કરી જે મારી વાણી લઇ થાય તો તેમાં પૂર્તિ કરવા માટે પોતાના કણ પર રહેલી કહાર (વેત કમળ) ની કળીકા અને આમ્રની મધુરતા તેમાં નાંખે છે.” તે સાંભળી રાજાએ કહ્યું કે – “હે કાળીદાસ ! તમારે સર્વથા ભવભૂતિ સાથે વાદવિવાદમાં ઉતરવું નહીં.” ત્યારે ભવભૂતિએ કહ્યું- હે રાજન ! કાળીદાસને શા માટે નિષેધ કરે છે ?” રાજાએ કહ્યું-“હે ભવભુતિ ! સર્વથા તમે મહાકવિ જ છે. તે સાંભળી બાણે પૂછ્યું કે “હે રાજન ! જે ભવભુતિ મહાકવિ છે, તો પછી કાળીદાસને તમે ક્યા નામે બાલાવશે?” રાજાએ કહ્યું-“હે બાણ ! ભવભૂતિ મહાકવિ હોવાથી કાળીદાસ કવિ નથી એમ ન કહેવું. એ તો પૃથ્વી પર પાર્વતીને પુરૂષરૂપે અવતાર થયેલ છે. આવું રાજાનું વચન સાંભળી સર્વે હપિત થયા. પછી રાજાએ ભવભૂતિ કવિને સે ઉત્તમ અધો આપ્યા. તે લઈ ભવભૂતિ કાળીદાસને પ્રણામ કરી રાજાની રજા લઇને પોતાને દેશ ગયે.
ઈતિ ભવભૂતિ કવિ પ્રબંધ.
૨૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
