________________
११. ए किसलय नव अंकूर, ते अवस्था थी ऊपर भूर।
किसलय सूओ तो छै अनंतकाय, सूआ पछै एक पत्र थाय । १२. एक पत्रपणां थी विशेष, एक जीव पिण नहिं छै अनेक ।
उत्पल शब्दे ताय, नीलोत्पलादि कहाय ।। १३. एक पत्र थकी उपरंत, शेष पत्रादि विषे कहत ।।
तिणमें एक जीव नहिं हंत, तिहां जीव घणां उपजंत ।।
११. एकपत्रकं चेह किशलयावस्थाया उपरि द्रष्टव्यम् ।
(वृ०५० ५११) १२. नो अणेगजीवे।
'उत्पलं' नीलोत्पलादि। (वृ०प० ५११) १३. तेण परं जे अण्णे जीवा उववज्जति ते णं नो एगजीवा । अणेगजीवा
(श०११११) यदा तु द्वितीयादि पत्रं तेन समारब्धं भवति तदा नैकपत्रावस्था तस्येति बहवो जीवास्तत्रोत्पद्यन्त इति
(वृ० ५० ५१२) वा०-'तेण परं' ति ततः-प्रथमपत्रात् परत: 'जे अन्ने
जीवा उववज्जति' त्ति येऽन्ये- प्रथमपत्रव्यतिरिक्ता जीवा जीवाश्रयत्वात् पत्रादयोऽवयवा उत्पद्यन्ते ते 'नकजीवाः' नकजीवाश्रया: किन्त्वनेकजीवाश्रया इति । अथवा 'तेणे' त्यादि, तत:-एकपत्रात्परतः शेषपत्रादिण्वित्यर्थ: येऽन्ये जीवा उत्पद्यन्ते ते 'नकजीवा' नैकका: किन्त्वनेकजीवा अनेके इत्यर्थः। (व०प० ५१२)
वा०-'तेण परं' ते प्रथम पत्र थकी पछ 'जे अन्ने जीवा उववज्जति' जे अनेरा घणां जीव ऊपजे, अनेक जीव नां आश्रयपणां थकी पत्रादि अवयव कहियै । ते एक जीव नहीं, एक जीव नै आश्रयी नहीं, किंतु अनेक जीव छै । अथवा 'तेण इत्यादि' ते एक पत्र थी पछ शेष पत्रादिक नै विषे जे अनेरा जीव ऊपज ते एक जीव नहीं, अनै एक नै विषे ऊपजे पिण नहीं, किंतु अनेक जीव छ, अनेक नै विषे ऊपजै छ । इहां ए भावार्थ-एक पान थकी शेष पत्र आदि ने विषे अनेक जीव छ तेहनै विषे अनेक जीव ऊपजै छ ।
उपपात द्वार (१) १४. हे भगवंत ! ते जीवा, किहां थकी ऊपजै अतीवा।
स्! नरक थकी उपजंत, तिरि मनुष्य देव थी हुँत ?
१५. जिन भाखै उत्पल मांय, नरक थकी ऊपजै नाय ।
तिरि मनुष्य देव थी जाण, उत्पल में ऊपजै आण ।। १६. पद छठ पनवणा मांय, ऊपजवो तिम कहिवाय ।
जाव ईशान नां देव, उत्पल में ऊपजै भेव ।।
१४. ते णं भंते ! जीवा कतोहितो उववज्जति–कि नेर
इए हितो उववज्जंति ? तिरिक्खजोणिएहितो उववज्जति ? मणुस्सेहितो उववज्जति? देवे हिंतो उवव
ज्जति? १५. गोयमा! नो नेरइएहितो उववज्जति, तिरिक्खजोणिए
हिंतो उववज्जंति, मणुस्सेहिंतो उववज्जंति, देवे हितो
वि उववज्जति । १६. एवं उववाओ भाणियब्वो जहा वक्कंतीए (प०६८)
वणस्सइकाइयाणं जाव ईसाणेति । (श० १११२) जहा बक्कंतीए'त्ति प्रज्ञापनायाः षष्ठपदे ।
(वृ०प०५१२) १७. ते णं भंते ! जीवा एगसमए णं केवइया उववज्जंति?
गोयमा ! जहण्णेणं एक्को वा दो वा तिण्णि वा; १८. उक्कोसेणं संखेज्जा वा असंखेज्जा वा उववजंति ।
(श० ११॥३)
परिमाण द्वार (२) १७. जीव तिके भगवंत ! एक समय किता उपजत ?
जिन कहै जघन्य एक दोय, तीन ऊपजै छै अवलोय ।। १८. उत्कृष्टा संख्याता हुंत, तथा असंख्याता उपजंत ।
ए परिमाण द्वार कह्यो बीजो, अपहरण द्वार हिव तीजो।।
___अपहरण द्वार (३) १६. प्रभु ! समय-समय प्रति जेह, अपहरतां काढतां तेह ।
अपहरिये केतल काल? इम गोयम प्रश्न विशाल ।। २०. जिन कहै असंख्याता जंत, ते समय-समय अपहरंत । असंख अव-उत्सर्पिणी ताय, निश्चै अपहरिया नहिं जाय ।।
उच्चत्व द्वार (४) २१. तनु अवगाहना प्रभु ! केती? जघन्य आंगुल असंख भाग एती।
उत्कृष्टी हुवे घणेरी, इक सहस्र योजन जाझेरी ।।
१६. ते णं भंते ! जीवा समए-समए अवहीरमाणा-अवहीर
माणा केवतिकालेणं अवहीरंति? २०. गोयमा ! ते णं असंखेज्जा समए-समए 'अवहीरमाणा
अवहीरमाणा' असंखेज्जाहिं ओसप्पिणि-उस्सप्पिणी हिं अवहीरंति, नो चेव णं अवहिया सिया।
(श० १११४) २१. तेसि णं भंते ! जीवाणं केमहालिया सरीरोगाहणा
पण्णत्ता? गोयमा ! जहण्णेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभाग, उक्कोसेणं सातिरेगं जोयणसहस्सं । (श० १११५)
१. उगता हुआ अंकुर ३८६ भववती घोर
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org