________________
७५. *व्यंतर जोतिषि वैमानीक, कहिवा नारक जिम तहतोक ।
तीनां री अल्पबहुत्व अधिकार, प्रश्न उत्तर हिव कहिये सार ।
७६. जीव प्रभ! मूलगुण पचखाणी, उत्तरगण पचखाणी जाणी ।
वलि अपचखाण मांहि कहेस, कुण-कुण थी जाव अधिक विशेष ?
७५. वाणमंतर-जोइसिय-वेमाणिया जहा नेरइया ।
(श० ७।३६) अथ मूलगुणप्रत्याख्यानादिमतामेवाल्पत्वादि चिन्तयति
(वृ० प० २६८) ७६. एएसि णं भंते ! जीवाणं मूलगुणपच्चक्खाणीणं,
उत्तरगुणपच्चक्खाणीणं, अपच्चक्खाणीण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा? बहुया वा? तुल्ला वा ?
विसेसाहिया वा? ७७. गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा मूलगुणपच्चक्खाणी,
७८. उत्तरगुणपच्चक्खाणी असंखेज्जगुणा,
७६. अपच्चक्खाणी अणंतगुणा ।
(श० ७४०)
७७. जिन कहै थोड़ा सर्व थी जाणी, जीव मलगण वर पचखाणी ।
सर्व देश गुण मूल सुहाया, ए दोनू ही इण में आया । ७८. तेहथी उत्तरगण पचखाणी, ए असंखगुणा पहिछाणी ।
पं० तिर्यंच उत्तर गुणवान, मूल थी असंखगणा ए जान ।। ७९. तेह थकी जे अपचखाणी, आख्या अनंतगणा जिन जाणी।
वणस्सइ आदि जीव जे जोय, धुर चिहुं गुणठाणां नां होय ॥
वा०-देश थकी अथवा सर्व थकी जे मूल गुणवंत ते सर्व थी थोड़ा, तेह थकी देश उत्तरगुणवंत अनैं सर्व थकी उत्तरगुणवंत असंख्यातगुणा । इहां सर्व विरति नै विष जे उत्तरगुणवंत ते अवश्य मूल गुणवंत हुवै अनै जे मूल गुणवंत ते उत्तरगुणवंत स्यात् हुवै स्यात् नहिं पिण हुवै । इहां उत्तरगुण रहित मूलगुणवंत ग्रहिवा, ते उत्तरगुण पचखाणी थी थोड़ाहीज हुदै । बहुतर यती दश प्रत्याख्यान युक्त लाभ, तिण कारण निकेवल मूलगुण पचखाणी थोड़ा अनै तेहथी पिण सर्व उत्तरगुण पचखाणी संख्यात-गुणाहीज लाभ, पिण असंख्यात गुणा नथी । सर्व पिण साधु संख्याता छ तिणे कारणे । अनै देशविरति नै विषे मूल गुण थकी जुदा पिण उत्तरगुणवंत लाभ ते किम ? पंच अणुव्रत अंगीकार नहीं कीधा अन मधु मांसादिक विचित्र प्रकार नां अभिग्रह किया ते उत्तरगुण पचखाणी घणां लाभ। इण कारण देशविरति नां उत्तरगुण पचखाणी नै आश्रयी मूलगुण थी उत्तरगुण पचखाणी असंख्यात गुणा कह्या, इम वृत्ति माहै कह्यो। ८०. ए प्रभ! तिरि पंचेंद्री मांहि, पूछा कीधी गोतम ताहि ।
मूल उत्तरगुण अपचखाणी, कुण-कुण थी अल्पादिक माणी॥ ८१. जिन कहै तिरि पंचेंद्री जाणी, सर्व थोड़ा मूलगुण पचखाणी ।
असंखगणा उत्तरगुण त्यागी, अपचखाणी असंख गुण सागी॥
वा०—देशतः सर्वतो वा ये मूलगुणवन्तस्ते स्तोकाः, देशसर्वाभ्यामुत्तरगुणवतामसंख्येयगुणत्वात्, इह च सर्वविरतेषु ये उत्तरगुणवन्तस्तेऽवश्यं मूलगुणवन्तः, मूलगुणवन्तस्तु स्यादुत्तरगुणवन्तः स्यात्तद्विकलाः, य एव च तद्विकलास्त एवेह मूलगुणवन्तो ग्राह्याः, ते चेतरेभ्यः स्तोका एव, बहुतरयतीनां दशविधप्रत्याख्यानयुक्तत्वात्, तेऽपि च मूलगुणेभ्य: संख्यातगुणा एव नासंख्यातगुणाः, सर्वयतीनामपि संख्यातत्वात्, देशविरतेषु पुनर्मूलगुणवद्भ्यो भिन्ना अप्युत्तरगुणिनो लभ्यन्ते, ते च मधुमासादिविचित्राभिग्रहवशाद बहुतरा भवन्तीति कृत्वा देशविरतोत्तरगुणवतोऽधिकृत्योत्तरगुणवतां मूलगुणवद्भ्योऽसंख्यातगुणत्वं भवति । अत एवाह - 'उत्तरगुणपच्चक्खाणी असंखेज्जगुण' त्ति ।
(वृ० प० २६८, २९६) ८०. एएसि णं भंते ! पंचिदियतिरिक्खजोणियाणं पुच्छा।
८२. ए प्रभ! मनष्य विषे पहिछाणी, पवर मूलगुण जे पचखाणी ?
पूछा कीधां कहै जिनराय, अल्पबहुत्व सुणज्यो चित ल्याय ॥ ८३. मनुष्य सर्व थी थोड़ा पिछाणी, सखर मूलगुण वर पचखाणी ।
संखगुणा उत्तरगुण त्यागी, अपचखाणी असंखगणा सागी॥
८१. गोयमा ! सव्वत्थोवा पंचिदियतिरिक्खजोणिया मूल
गुणपच्चक्खाणी, उत्तरगुणपच्चक्खाणी असंखेज्जगुणा,
अपच्चक्खाणी असंखेज्जगुणा । (श०७।४१) ८२. एएसि णं भंते ! मणुस्साणं मूलगुणपच्चक्खाणीणं
पुच्छा। ८३. गोयमा! सब्बत्थोवा मणुस्सा मूलगुणपच्चक्खाणी,
उत्तरगुणपच्चक्खाणी संखेज्जगुणा, अपच्चक्खाणी असंखेज्जगुणा।
(श० ७४२)
*लय:भामा ठग लागो
२३६ भगवती-जोड़
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org