Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Bhagvai Terapanth

SR No.: 003596
Original Sutra Author: N/A
Author: Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
Publication Year: 2007
Total Pages: 514
Language: Prakrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bhagwati
File Size: 14 MB

Page 468

ति, कथा,
परिशिष्ट-५ : श. १३ : उ. ४ : सू. ६७-७१ ४४६
भगवती वृत्ति पार्श्वप्रदेशावेकैकमणुं स्पृशतः परस्परव्यवहितत्वाद् इत्येवं जघन्यकमित्यर्थः आकाशस्य सर्वत्र विद्यमानत्वादिति। जघन्यपदे षड्भिर्धर्मास्तिकायप्रदेशैयणुकस्कन्धः स्पृश्यते, १३/६८. 'संखेज्जा भंते!' इत्यादि, 'तेणेव' त्ति यत् सङ्ख्येयकमयः नयमतानङ्गीकरणे तु चतुभिरव व्यणुकस्य जघन्यतः स्पर्शना स्कन्धस्तेनैव प्रदेशसङ्ख्येयकेन द्विगुणेन द्विरूपाधिकेन स्पृष्टः, स्यादिति'। वृत्तिकृता त्वेवमुक्तम्--
इह भावना-विंशतिप्रदेशिकः स्कन्धो लोकान्त एकप्रदेशे स्थितः स च नयमतेन विंशत्याऽवगाढप्रदेशैः विंशत्यैव च
नयमतेनैवाधस्तनैरुपरितनैर्वा प्रदेशैः द्वाभ्यां च पार्श्वप्रदेशाभ्यां 'इह यद्विन्दुद्वयं तत्परमाणुद्वयमिति मन्तव्यं तत्र चार्वाचीनः स्पृश्यत इति, उत्कृष्टपदे तु विंशत्या निरुपचरितैरवगाढप्रदेशः, परमाणुर्धर्मास्तिकायप्रदेशेनार्वाकस्थितेन स्पृष्टः, परभागवर्ती च एवमधस्तनै २० रुपरितनैः २० पूर्वापरपार्श्वयोश्च विंशत्या २० परतः स्थितेन एवं द्वौ, तथा ययोः प्रदेशयोर्मध्ये परमाणू द्वाभ्यां च दक्षिणोत्तरपार्श्वस्थिताभ्यां स्पृष्टस्तश्च विंशतिरूपः स्थाप्येते तयोरग्रेतनाभ्यां प्रदेशाभ्यां तौ स्पृष्टौ एकेनैको सङ्ख्याताणुकः स्कन्धः पञ्चगुणया विंशत्या प्रदेशानां द्वितीयेन च द्वितीय इति चत्वारो द्वौ चावगाढत्वादेव प्रदेशद्वयेन च स्पृष्ट इति, अत एव चोक्तम् 'उक्कोसपए तेणेव स्पृष्टावित्येवं षट्। 'उक्कोसपए बारसहिं' ति, कथं ?, संखेज्जएणं पंचगुणेणं दुरूवाहिएणं' ति॥ परमाणुद्वयेन द्वौ द्विप्रदेशावगाढत्वात्स्पृष्टौ द्वौ चाधस्तनौ १३/६९. असंखेज्जा' इत्यादौ षट्सूत्री तथैव।। उपरितनौ च द्वौ पूर्वापरपार्श्वयोश्च द्वौ २ १३/७०. 'अणंता भंते!' इत्यादिरपि षट्सूत्री तथैव, नवरमिह यथा दक्षिणोत्तरपार्श्वयोश्चैकैक इत्येवमेते द्वादशेति १
जघन्यपदे औपचारिका अवगाहप्रदेशा अधस्तना उपरितना वा तथोत्कृष्टपदेऽपि, न हि निरुपचरिता अनन्ता आकाशप्रदेशा अवगाहतः सन्ति, लोकस्याप्यसङ्ख्यातप्रदेशात्मकत्वादिति। इह
च प्रकरणे इमे वृद्धोक्तगाथे भवतःएवमधर्मास्तिकायप्रदेशैरपि २, 'केवतिएहिं आगासत्थि- 'धम्माइपएसेहिं दुपएसाई जहन्नयपयम्मि। कायप्पएसेहिं?, 'बारसहिं' ति इह जघन्यपदं नास्ति दुगुणदुरूवहिएणं तेणेव कहं नु हु फुसेज्जा॥४॥ लोकान्तेऽप्याकाशप्रदेशानां विद्यमानत्वादिति द्वादश- एत्थ पुण जहन्नपयं लोगते तत्थ लोगमालिहिउँ। भिरित्युक्तं ३, 'सेसं जहा धम्मत्थिकायस्स' त्ति, अयमर्थः-'दो फुसणा दावेयव्वा अहवा खंभाइकोडीए॥२॥ भंते! पोग्गलत्थिकायप्पएसा केवतिएहिं जीवत्थिकायप्पएसेहि इति (जघन्यपदे द्विप्रदेशादिर्द्विगुणद्विरूपाधिकैर्धर्मादिपुट्ठा?, गोयमा ! अणंतेहिं ४ । एवं पुद्गलास्तिकायप्रदेशैरपि ५, प्रदेशैस्तेनैव कथं नु स्पृशेत् ? ॥१॥ अत्र जघन्यपदं लोकान्ते अद्धासमयैः स्यात् स्पृष्टौ स्यान्न, यदि स्पृष्टौ तदा ततो लोकमालिख्य स्पर्शनां दर्शयद् अथवा नियमादनन्तैरिति ।
स्तम्भादिकोट्याम्॥२॥ १३/६७. 'तिन्नि भंते!' इत्यादि, 'जहन्नपए अट्ठहिं' ति, कथं?, १३/७१. 'एगे भंते! अद्धासमए' इत्यादि, इह वर्तमानसमयविशिष्टः
पूर्वोक्तनयमतेनावगाढप्रदेशस्त्रिधा अधस्तनोऽप्युपरितनोऽपि समयक्षेत्रमध्यवर्ती परमाणुरद्धासमयो ग्राह्यः, अन्यथा तस्य वा त्रिधा द्वौ पार्श्वत इत्येवमष्टौ। 'उक्कोसपए सत्तरसहिं ति धर्मास्तिकायादिप्रदेशैः सप्तभिः स्पर्शना न स्यात्, इह च प्राग्वद्भावनीयं, इह च सर्वत्र जघन्यपदे विवक्षितपरमाणुभ्यो जघन्यपदं नास्ति, मनुष्यक्षेत्रमध्यवर्त्तित्वादद्धासमयस्य, द्विगुणा द्विरूपाधिकाश्च स्पर्शकाः प्रदेशा भवन्ति, उत्कृष्टपदे तु जघन्यपदस्य च लोकान्त एव सम्भवादिति, तत्र सप्तभिरिति, विवक्षितपरमाणुभ्यः पञ्चगुणा द्विरूपाधिकाश्च ते भवन्ति, तत्र कथम् ?, अद्धासमयविशिष्टं परमाणुद्रव्यमेकत्र चैकाणोर्द्विगुणत्वे द्वौ द्वयसहितत्वे च चत्वारो जघन्यपदे धर्मास्तिकायप्रदेशेऽवगाढमन्ये च तस्य षट्सु दिक्ष्विति सप्तेति, स्पर्शकाः प्रदेशाः उत्कृष्टपदे त्वेकाणोः पञ्चगुणत्वे जीवास्तिकायप्रदेशैश्चानन्तैरेकप्रदेशेऽपि तेषामनन्तत्वात्, ‘एवं द्विकसहितत्वे च सप्त स्पर्शकाः प्रदेशा भवन्ति, एवं जाब अद्धासमएहिं ति, इह यावत्करणादिदं सूचितम्-- व्यणुकत्र्यणुकादिष्वपि, स्थापना चेयम्
एकोऽद्धासमयोऽनन्तैः पुद्गलास्तिकायप्रदेशैरद्धासमयैश्च | १ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १०. परमाणुसंख्या
स्पृष्ट इति, भावना चास्यैवम्-अद्धासमयविशिष्टमणुद्रव्यमद्धा
समयः, स चैकः पुद्गलास्तिकायप्रदेशैरनन्तैः स्पृश्यते, ४ ८ १० |१२|१४|१६|१८|२०|२२| जघन्यस्पर्श | ७ १२१७२२|२७|३२|३७ ४२ ४७ ५२ उत्कृष्टस्पर्श
एकद्रव्यस्य स्थाने पार्श्वतश्चानन्तानां पुद्गलानां सद्भावात्,
तथाऽद्धासमयैरनन्तैरसौ स्पृश्यते अद्धासमयविशिष्टानामएतदेवाह-एवं एएणं गमएण' मित्यादि, 'आगासत्थिकायस्य नन्तानामप्यणुद्रव्याणामद्धासमयत्वेन विवक्षितत्वात् तेषां च सव्वत्थ उक्कोसपयं भाणियव्वं' ति 'सर्वत्र' तस्य स्थाने तत्पार्श्वतश्च सद्भावादिति। एकप्रदेशिकाद्यनन्तप्रदेशिकान्ते सूत्रगणे उत्कृष्टपदमेव न धर्मास्तिकायादीनां प्रदेशतः स्पर्शनोक्ताऽथ द्रव्यतस्तामाह