SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 804
Loading...
Download File
Download File
Translation AI Generated
Disclaimer: This translation does not guarantee complete accuracy, please confirm with the original page text.
[216] When a being is found to be *āhārakamishrasharīrakāyaprayogi*, then the second *bhanga* occurs. The third and fourth *bhanga* - in the same way, with the aforementioned 13 categories, when a being is *āhārakamishrasharīrakāyaprayogi*, or many beings are *āhārakamishrasharīrakāyaprayogi*, then the third and fourth *bhanga* occur. Thus, these 4 *bhanga* occur in sequence / From the fifth to the eighth *bhanga* - four *bhanga* are *dviksamyogi*, which have been mentioned before. By combining the aforementioned *bhanga* with thirteen categories, these are all 9 *bhanga*. [1078] *Nāraka* and *bhavanapati* are classified by *prayogaprarūpaṇā* 1078. "O *bhaṇte*! Are *nairaiyika* *satya-manaḥ-prayogi*, or are they *karmāṇasharīrakāyaprayogi*? [1078] "O *Gautama*! *Nairaiyika* are all *satya-manaḥ-prayogi*, as well as *vaikrīyamishrasharīrakāyaprayogi*; 1- or one (*nairaiyika*) is *karmāṇasharīrakāyaprayogi*, 2- or many (*nairaiyika*) are *karmāṇasharīrakāyaprayogi* / [1078] *Bhagavan*! Are *nairaiyika* *satya-manaḥ-prayogi*, or are they *karmāṇasharīrakāyaprayogi*? [1078] *Gautama*! *Nairaiyika* are all *satya-manaḥ-prayogi*, as well as *vaikrīyamishrasharīrakāyaprayogi*; 1- or one (*nairaiyika*) is *karmāṇasharīrakāyaprayogi*, 2- or many (*nairaiyika*) are *karmāṇasharīrakāyaprayogi* / 1076. Similarly, *asurakumāra* should also be classified by *prayogaprarūpaṇā*, as well as *thaṇiyakumāra* / / 1079] Similarly, *asurakumāra* should also be classified by *prayogaprarūpaṇā*, as well as *thaṇiyakumāra*. Discussion - *Nāraka* and *bhavanapati* are classified by *prayogaprarūpaṇā* - In these two sūtras, the classification of *nāraka* and *bhavanapati* into three *bhanga* based on oneness and multiplicity is explained. *Nāraka* always have ten categories, which are specific to multiplicity - from *satya-manaḥ-prayogi* to *vaikrīyamishrasharīrakāyaprayogi*, there are always ten categories specific to multiplicity, but *karmāṇasharīrakāyaprayogi* *nāraka* are sometimes not found at all; because the absence of the *upapāta* of the *narakagati* is said to be twelve *muhurta*. This is one *bhanga* / Second-third *bhanga* - When *karmāṇasharīrakāyaprayogi* *nāraka* are found, then the inferior ones are one or two, and the superior ones are countless / From this perspective, when one *karmāṇasharīrakāyaprayogi* is found, then the second *bhanga* occurs, and when many *karmāṇasharīrakāyaprayogi* are found, then the third *bhanga* occurs / The statement regarding the *prayoga* of the ten types of *bhavanavāsī*, including *asurakumāra*, should be understood in the same way, with respect to oneness and multiplicity. 1. *Prajñāpanasūtra*. *Malay*. *Vṛtti*, page 323-324 2. *Bhagavatisūtra* Sh. 8 U. 1 states that *vaikrīyamishrasharīra-prayoga* is considered only in the case of gods and *nāraka* in an insufficient state. 3. *Prajñāpanasūtra* *Malay*. *Vṛtti*, page 324
Page Text
________________ 216] [प्रज्ञापनासूत्र आहारकशरीरकायप्रयोगी पाए जाते हैं, तब दूसरा भंग होता है। तृतीय-चतुर्थ भंग-इसी प्रकार पूर्वोक्त 13 पदों के साथ जब एक जीव आहारकमिश्रशरीरकायप्रयोगी होता है, अथवा बहुत जीव पाहारकमिश्रशरीरकायप्रयोगी होते हैं, तब तीसरा और चौथा भंग होता हैं। यों क्रमश: ये 4 भंग हुए / पंचम से अष्टम भंग तक—चार भंग द्विकसंयोगी होते हैं, जो पहले बताए जा चुके हैं। पूर्वोक्त तेरह पदों वाले भंग को मिलाने से ये सब 9 भंग होते हैं।' नारकों और भवनपतियों को विभाग से प्रयोगप्ररूपणा 1078. रइया णं भंते ! कि सच्चमणप्पयोगी जाव कि कम्मासरीरकायप्पनोगी? गोयमा ! रइया सवे वि ताव होज्जा सच्चमणप्पओगी वि जाव वेउम्वियमीससरोरकायप्पयोगी वि, अहवेगे य कम्मासरीरकायप्पोगो य 1 अहवेगे य कम्मासरीरकायप्परोगिणो य 2 / [1078 प्र.] भगवन् ! नैरयिक सत्यमनःप्रयोगी होते हैं, अथवा यावत् कार्मणशरीरकायप्रयोगी होते हैं ? [1078 उ.] गौतम ! नैरयिक सभी सत्यमनःप्रयोगी भी होते हैं, यावत् वैक्रियमिश्रशरीर कायप्रयोगी भी होते हैं; १-अथवा कोई एक (नैरयिक) कार्मणशरीरकायप्रयोगी होता है, २अथवा कोई अनेक (नैरयिक) कार्मणशरीरकायप्रयोगी होते हैं / 1076. एवं असुरकुमारा वि जाव थणियकुमारा वि / / 1079] इसी प्रकार असुरकुमारों की भी यावत् स्तनितकुमारों की प्रयोगप्ररूपणा करनी चाहिए। विवेचन–नारकों और भवनपतियों को विभाग से प्रयोगप्ररूपणा-प्रस्तुत दो सूत्रों में एकत्व और बहुत्व की अपेक्षा से नारकों और भवनपतिदेवों की प्रयोग-सम्बन्धी तीन भगों की प्ररूपणा की नारकों में सदैव पाए जाने वाले बहुत्वविशिष्ट दस पद-नारकों में सत्यमनःप्रयोगी से लेकर वैक्रियमिवशरीरकायप्रयोगो पर्यन्त सदैव बहुत्वविशिष्ट दस पद पाए जाते हैं, किन्तु कार्मणशरीरकायप्रयोगी नारक कभी-कभी एक भी नहीं पाया जाता; क्योंकि नरकगति के उपपात का विरह बारह मुहर्त का कहा गया है। यह एक भंग हुमा / द्वितीय-तृतीय भंग -जब कार्मणशरीरकायप्रयोगी नारक पाए जाते हैं, तब जघन्य एक या दो और उत्कृष्ट असंख्यात पाए जाते हैं / इस दृष्टि से जब एक कार्मणशरीरकायप्रयोगी पाया जाता है, तब द्वितीय भंग होता है और जब बहुत-से कार्मणशरीरकायप्रयोगी पाये जाते हैं, तब तृतीय भंग होता है / असुरकुमारादि दशविध भवनवासियों को एकत्व-बहुत्व-विशिष्ट प्रयोग-सम्बन्धी वक्तव्यता भी इसी प्रकार समझ लेनी चाहिए। 1. प्रज्ञापनासूत्र. मलय. वृत्ति, पत्रांक 323-324 2. भगवतीसूत्र श. 8 उ. 1 में देवों और नारकों में अपर्याप्त दशा में ही वैक्रियमिश्रशरीरप्रयोग माना गया है। 3. प्रज्ञापनासूत्र मलय. वृत्ति, पत्रांक 324 Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003483
Book TitleAgam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Stahanakvasi
Original Sutra AuthorShyamacharya
AuthorMadhukarmuni, Gyanmuni, Shreechand Surana, Shobhachad Bharilla
PublisherAgam Prakashan Samiti
Publication Year1983
Total Pages1524
LanguagePrakrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy