________________
३०८
अनुयोगद्वार-चूलिकासूत्रं त्रिप्रदेशिका आनुपूर्व्य इत्याद्युक्तम् अत्र तु संग्रहस्य सामान्यवादित्वात् सर्वेऽपि त्रिप्रदेशिका एकैवाऽऽनुपूर्वी, इमां चात्र युक्तिमयमभिधत्ते-त्रिप्रदेशिका: स्कन्धारित्रप्रदेशिकत्वसामान्याद् व्यतिरेकिणोव्यतिरेकिणो वा?, यद्याद्यः पक्षस्तहि ते त्रिप्रदेशिकाः स्कन्धाः त्रिप्रदेशिका एव न भवन्ति, तत्सामान्यव्यतिरिक्तत्वात्, द्विप्रदेशिकादिवदिति, अथ चरमः पक्षस्तर्हि सामान्यमेव ते, तव्यतिरेकात्, तत्स्वरूपत्, सामान्यं चेकस्वरूपमेवेति सर्वेऽपि त्रिप्रदेशिका एकैशानुपूर्वी, एवं चतुष्प्रदेशिकत्वसामान्याव्यतिरेकात् सर्वेऽपि चतुष्प्रदेशिका एकैवानुपूर्वी, एवं यावदनन्तप्रदेशिकत्वसामान्यव्यतिरेकात् सर्वेऽप्यनन्तप्रदेशिका एकैवाऽऽनुपूर्वी इत्यविशुद्धिसंग्रहनयमतं, विशुद्धसंग्रहनयमतेन तु सर्वेषां त्रिप्रदेशिकादीनामन्ताणुकपर्यन्तानां स्कन्धानामानुपूर्वीत्वसामान्यव्यतिरेकाद्व्यतिरेके चानुपूर्वीत्वाभावप्रसङ्गात् सर्वाऽप्येकैवानुपूर्वीति । ___ एवमनानुपूर्वीत्वसामान्यव्यतिरेकात् सर्वेऽपि परमाणुपुद्गला एकैवानानुपूर्वी, तथाऽवक्तव्यत्वसामान्यव्यतिरेकात् सर्वेऽपि द्विप्रदेशिकस्कन्धा एकमेवावक्तव्यकमिति सामान्यवा दित्वेन सर्वत्र बहुवचनाभावः, 'सेत'मित्यादि निगमनम्। भङ्गसमुत्कीर्तनतां निदिदिक्षुराह
मू.(१०३) एआए णं संगहस्स अट्ठपयपरूवणयाए किं पओअणं?, एआए णं संगहस्स अटुपयपरूवणयाए संगहस्स भंगसमुक्तित्तणया कज्जइ।।
से किं तं संगहस्स भंगसमुक्त्तिणया?, २ अस्थि आनुपुची १ अस्थि अनानुपुव्वी २ अस्थि अवत्तव्बए ३, अहवा अस्थि आनुपुव्वी अअवतव्वए अ५ अहवा अत्थि अनानुपुव्वी अ अवत्तब्बए अ६ अहवा अस्थि आनुपुब्बी अ अनानुपुब्बी अ अवत्तव्वए अ७, एवं सत्त भंगा, से तं संगहस्स भंगसमुक्त्तिणया।
एआए णं संगहस्स भंगसमुक्कित्तणयाए किं पओयणं ?, एयाए णं संगहस्स भंगसमुक्त्तिणयाए संगहस्स भंगोवदंसणया कोरइ। __ वृ. अत्रापि व्याख्या कृतैव दृष्टव्या यावत् 'अस्थि आनुपुव्वी'त्यादि, इहैकवचनान्तात्रय एव प्रत्येकभङ्गाः, सामान्यवादित्वेन व्यक्तिबहुत्वाभावतो बहुवचनाभावाद्, आनुपूर्व्यादिपदत्रयस्य च त्रयो द्विकसंयोगा भवन्ति, एककस्मिँश्च द्विकयोगे एकवचनान्त एक एव भङ्गः, त्रिकयोगेऽपि एक एवैकवचनान्त इति, सर्वेऽपि सप्तभङ्गाः संपद्यन्ते, शेषास्त्वेकोनविंशतिबहुवचनसम्भवित्वान्न भवन्ति। अत्र स्थापना-आनुपूर्वी १ इति प्रथमो द्विकयोगः, आनुपूर्वी २ अवक्तव्यक १ इति द्वितीयो द्विकयोगः, अनानुपूर्वी अवक्तव्यक इति तृतीयो द्विकयोगः, आनुपूर्वी १ अनानुपूर्वी १ अवक्तव्यक १ इति त्रिकयोगः, एवमेते सप्त भङ्गाः ।। 'से त'मित्यादि निगमनम्। भङ्गोपदर्शनतां बिभणिषुराह
मू.(१०४ ) से किंतंसंगहस्स भंगोवदंसणया?, २ तिपएसिया आनुपुब्वी परमाणुपोग्गला अनानुपुवी दुपएसिया अवतव्वए, अहवा तिपएसिया य परमाणुपोग्गला य आनुपुव्वी य अनानुपुव्वी य, अहवा तिपएसिया यदुपएसिया य आनुपुच्चीय अवत्तव्चए य अहवा परमाणुपोग्गला य दुपएसिया य अनानुपुव्वी य अवत्तव्बए य अहवा तिपएसिया य परमाणुपोग्गला य दुपएसिया य आनुपुब्धी य अनानुपुब्बी य अवत्तव्वए य, से तं संगहस्स भंगोवदंसणया। मू. (१०५) से किं संगहस्स समोयारे?, २ संगहस्स आनुपुब्बीदव्वाइं कर्हि समोय
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org