________________
मूलं-३०८
४३१ समुदितानामन्यतरस्य वा दर्शनात्, यथाऽन्यदेति, विशिष्टा ह्यभ्रनिर्मलत्वादयो वृष्टिं न व्यभिचरन्त्यत: प्रतिपत्रैव तत्र निपुणेन भाव्यमिति ।।
'एएसिं चेव विवञ्जासे' इत्यादि, एतेषामेवोतृणवनादीनामतीतवृष्ट्यदिसाधकत्वेनोपन्यस्तानां हेतूनां-व्यत्यये साध्यस्यापि व्यत्ययः साधयितव्यो, यथा
मू.(३०९)अग्गेयं वा वायव्वं वा अन्नयरं वा अप्पसत्थं उप्पायं पासित्ता तेनं साहिज्जइ जहा-कुवुट्ठी भाविस्सइ, सेतं अनागयकालगहणं, से तं विसेसदिटुं, से तं दिवसाहम्मवं, से तं अनुमाने।
वृकुष्टिरिहासीनिस्तृणवनादिदर्शनादित्यादिव्यत्यय: सूत्रसिद्धो नवरमनागतकालग्रहणे माहेन्द्रवारुणपरिहारेणाग्नेयवायव्योत्पाता उपन्यस्ताः,तेषां वृष्टिविघातकत्वादितरेषां सुवृष्टिहेतुत्वादिति । 'से तं विसेसदिटुं, से तं दिट्ठसाहम्भव' मित्येतनिगमनद्वयं दृष्टसाधर्म्यलक्षणानुमानगतभेदत्र(द्व)यस्य समर्थनानन्तरं युज्यते, यदि तु सर्ववाचनास्वत्रैव स्थाने दृश्यते, तदा दृष्टसाधर्म्यवतोऽपिसभेदस्यानुमानविशेषत्वात् कालत्रयविषयता योजनीयैवातस्तामप्यभिधाय ततो निगमनद्वयमिदमकारीति प्रतिपत्तव्यं, तदेतदनुमानमिति । अथोपमानमभिधित्सुराह
मू.(३०९)से किंतं ओवम्मे?,२ दुविहे, पत्रत्ते, तंजहा सामम्मोवणीए अवेहम्मोवणीए आसे किंतं सामम्मोवणीए?, २तिविहे पन्नत्ते, तंजहा किंचिसाहम्मोवणीए पायसाहम्मोवणीए सव्वसाहम्मोवणीए।
से किंतं किंचिसाहम्मोवणीए?, २ जहा मंदरो तहा सरिसवो जहा सरिसवो तहा मंदरो जहा समुद्दो तहा गोप्पयं जहा गोप्पयंतहा समुद्दो जहा आइच्चो जहा खज्जोतो जहा खज्जोतो तहा आइच्चो जहा चंदो तहा कुमुदो जहा कुमुदो तहा चुदो, सेतं किंचिसाहम्मोवणीए।
से किंतं पायसाहम्मो० /से किं तं सव्वसाहम्मोवणीए?, २ सव्वसाहम्मे ओवम्मे नत्थि, तहावि तेनेव तस्स ओवम्म कीरइ जहा-अरिहंतेहिं अरिहंतसरिसं कयं, चक्क वहिणा चक्रवट्टिसरिसं कयं, बलदेवेन बलदेवसरिसं कयं, वासुदेवेन वासुदेवसरिसं कयं साहुणा साहुसरिसं कयं, से तं सव्वसाहम्मे, से तं साहम्मोवणीए।
से किं तं वेहम्मोवणीए?, २तिविहे पन्नत्ते, तंजहा किंचिवेहम्मे पायवेहम्मे सव्ववेहम्मे। से किं तं किंचिवेहम्मे?, २ जहासामलेरो न तहा बाहुलेरो जहा बाहुलेरो न तहा सामलेरो, सेतं किंचिवेहम्मे से किं तं पायवेहम्मे?, २ जहा वायसो न तहा पायसो, जहा पायसो न तहा वायसो, से तं पायवेहम्मे।
से किं तं सव्ववेहम्मे ?, सबवेहम्मे ओवम्मे नत्थि, तहावि तेनव तस्स ओवम्म कोरइ, जहा नीएणं नीअसरिसं कयं दासेणं दाससरिसं कयं, काकेण कासरिसं कयं, साणेन साणसरिसं कयं, पानेन पानसरिसं कयं, से तं सव्ववेहम्मे से तं वेहम्मोवणीए। से तं ओवम्मे।
वृ. उपमीयते-सदृशतया वस्तु गृह्यते अनयेत्युपमा सैवौपम्यं, तच्च द्विविधं-साधयेणोपनीतम-उपनयो यत्र तत्साधोपनीतं, वैधोपनीतं-उपनयो यत्र दधोपनीतं, तत्र साधर्योपनीतं त्रिविधं-किञ्चित्साधादिभेदात्, किञ्चित्साधर्म्यं च मन्दरसर्षपादीनां, तत्र मन्दरसर्षपयोयोरपि मूर्तव्यं सादृश्यं, समुद्रगोष्पदयोः सोदकत्वमात्रम्, आदित्यखद्योतयोराकाश
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org