Page Text
________________
८०
दशवैकालिक-मूलसूत्र-२/-/६ नि.[१७४] तंतिसमंतालसमंवण्णसमंगहसमंलयसमंच।
___ कव्वं तु होइ गेयं पंचविहं गीयसन्नाए ।। वृ. अधुना गेयमाह-तन्त्रीसमं तालसमं वर्णसमं ग्रहसमं लयसमं च काव्यं तु भवति, तुशब्दोऽवधारणार्थ एव, गीयत इति गेयं, 'पञ्चविधम्' उक्तैर्विधिभिः 'गीतसंज्ञायां' गेयाख्यायाम्, तत्र तत्रीसमं वीणादितत्रीशब्देन तुल्यं मिलितं च, एवं तालादिष्वपि योजनीयम्, नवरं तालाहस्तगमाः, वर्णा-निषादपञ्चमादयः, ग्रहा-उत्क्षेपाः, प्रारम्भरसविशेषा इत्यन्ते, लयाः-तन्त्रीस्वनविशेषाः । तत्थ किल कोणएण तंती छिप्पइ तओ नहेहि अनुमज्जिइ, तत्थ अन्नारिसो सरो उठेइ, सो
लयो त्ति गाथार्थः॥ - नि.[१७५] अत्थबहुलं महत्थं हेउनिवाओवसग्गगंभीरं।
बहुपायमवोच्छिन्नं गमनयसुद्धं च चुण्णपयं ।। नोअवराहपयं गयं वृ.साम्प्रतं चौर्ण पदमाह-अर्थो बहुलो यस्मिस्तदर्थबहुलम्, ___ 'क्वचित्प्रवृत्तिः क्वचिदप्रवृत्तिः, क्वचिद्विभाषा क्वचिदन्यदेव।
विधेविधानं बहुधा समीक्ष्य, चतुर्विधं बाहुलकं वदन्ति।" ततश्चभिः प्रकारैर्बह्वर्थम्, महान्-प्रधानो हेयोपादेयप्रतिपादकत्वेनार्थो यस्मिँस्तन्महार्थम्, 'हेतुनिपातोपसर्गर्गभीरम्' तत्रान्यथाऽनुपपत्तिलक्षणो हेतुः, यथा-मदीयोऽयमश्वो विशिष्टचिह्नोपलक्षितत्वात्, चवास्वल्वादयोनिपाताः, पर्युतसमवादय उपसर्गाः, एभिरगाधम्, 'बहुपादम्' अपरिमितपादम् अव्यवच्छिन्नं' श्लोकवद्विरामरहितम्, गमनयैः शुद्धम्, गमा:-तदक्षरोच्चारणप्रवणा भिन्नार्थाः, यथा 'इहखलुछज्जीवणिया० कयरा खलु साछज्जीवणिया०' इत्यादि, नया:-नैगमादयः प्रतीताः, तुरवधारणे, गमनयशुद्धमेव चौर्णं पदं ब्रह्मचर्याध्ययनपदवदितिगाथार्थः॥
उक्तं ग्रथितं, प्रकीर्णकं लोकादवसेयम्, उक्तं नोअपराधपदम्, अधुना अपराधपदमाहनि.१७६] इंदियविसयकसाया परीसहावेयणा य उवसग्गा।
एए अवराहपया जत्थविसीयंति दम्मेहा॥ वृ.इन्द्रियाणि-स्पर्शनादीनिविषयाः-स्पर्शादयः कषाया:-क्रोधादयः इन्द्रियाणि चेत्यादिद्वन्द्वः, परिषहाः' क्षुत्पिपासादयः 'वेदना' असातानुभवलक्षणा उपसर्गा-दिव्यादयः, एतानि, 'अपराधपदानि' मोक्षमार्ग प्रत्यपराधस्थानानि, 'यत्र' येष्विन्द्रियादिषु सत्सु 'विषीदन्ति' आ(अव)बध्यन्ते, किं सर्वएव?, नेत्याह-दुर्मेधसः क्षुल्लकवत्, कृतिनस्तु एभिरेव कारणभूतैः संसारकान्तारमुत्तरन्तीति गाथार्थः ॥
क्षुल्लकस्तु पदे पदे विषीदन् संकल्पस्यवश गतः, कोऽसौ खुल्लओत्ति?, कहाणयं-कंकुणओ जहा एगो खंतो सपुत्तो पव्वइओ, सोय चेल्लओ तस्स अईवइट्ठो, सीयमाणो य भणइ-खंता!न सक्केमि अनुवाहणो हिडिउं, अनुकंपाए खंतेण दिन्नाओ उवाहणाओ, ताहे भणइ-उवरितला सीएणं फुटृति, खल्लिता से कयाओ, पुणो भणइ-सीसं मे अईव डज्झइ, ताहे सीसुदुवारिया से अणुन्नाया, ताहे भणइ-न सकेमि भिक्खं हिंडिउं, तो से पडिसए ठियस्स आनेइ, एवं न तरामि खंत! भूमिए सुविउं, ताहे संथारो से अणुनाओ, पुणो भणइ-न तरामि खंत ! लोयं काउं, तो खुरेण पंकिज्जियं, ताहे भणइ-अण्हाणयं न सक्केमि, तओ से फासुयवानएण कप्पो दिज्जइ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003380 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 42 Dashvaikalik MoolSutra 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 284 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 42, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 6 MB |