________________
दशवैकालिक-मूलसूत्र-१/-/१ भूतधर्मता पुनरस्य धर्म्यननुरूपत्वादेव न युक्ता, तत्समुदायकार्यताऽपि प्रत्येकं भावाभावविकल्प-द्वारेण तिरस्कर्त्तव्येति गाथार्थः ॥ अमुवोवार्थं समर्थयत्राहनि.[७७] अथित्ति जा वियका अहवा निस्थित्ति जंकुविन्नाणं।
अच्छताभावे पोग्गलस्स एयं चिअनजत्तं। वृ.अस्ति जीव इति एवंभूता या वितर्काऽथवा 'नास्ति' न विद्यत इति एवंभूतं यत्कुविज्ञानं लोकोत्तरापकारि अत्यन्ताभावे पुद्गलस्य' जीवस्य 'इदमेव न युक्तम्' इदमेवान्याय्यं । भावना पूर्ववदिति गाथार्थः ।। अधुना शेषद्वारद्धयं व्याचिख्यासुराहनि.[७८] पुच्छाएकोणिओखलु निस्सावयणंमिगोयमस्सामी।
नाहियवाइं पुच्छे जीवस्थित्तं अनिच्छंतं। वृ.'पृच्छायां' प्रश्न इत्यर्थः, 'कोणिक:' श्रेणिकपुत्रः खलूदाहरणम्। जहातेन सामी पुच्छिओचक्कवट्टिणो अपरिचत्तकामभोगा कालमासे कालं किच्चा कहिं उववज्जति?, सामिणा भणियंअहे सत्तमीघ चकवट्टिणो उववज्जंति, ताहे भणइ-अहं कत्थ उववज्जिस्सामि?, सामिणा भणियं-तुमं छट्ठीपुढवीए, सो भणइ-अहंसत्तमीए किं न उववज्जिस्सामि?, सामिणा भणियंसत्तमीए चक्कवट्टिणो उववति , ताहे सो भणइ-अहं किन होमि चक्कवट्टी? ममविचउरासी दन्तिसयसहस्साणि, सामिणा भणियं-तवरयणाणिनिहीओ यनस्थि, ताहेसो कित्तिमाइंस्यणाई करित्ता ओवतिउमाद्धो, तिमिसगुहाए पविसिउं पवत्तो, भणिओ य किरिमालएणं-वोलीणा चक्कवट्टिणो बारसवि, विनस्सिहिसि तुमं, वारिजंतो विन ठाई, पच्छा कयमालएण आहओ, मओ य छढेि पुढवि गओ, एयं लोइयं । एवं लोगुत्तरेवि बहुस्सुआ आयरिया अट्ठाणि हेऊ य पुच्छियव्वा, पुच्छित्ता यसक्कणिज्जाणि समायरियव्वाणि, असक्कणिज्जाणि परिहरियव्वाणि, भणियंच
"पुच्छह पुच्छावेह य पंडियए साहवे चरणजुत्ते।
मा मयलेवविलित्ता पारत्तहियं न यानिहिह।" उदाहरणदेशाता पुनरस्याभिहितैकदेश एव प्रष्टुर्ग्रहात् तेनैव चोपसंहारादिति। एवं तावच्चरणकरणानुयोगमधिकृत्यव्याख्यातं पृच्छाद्वारम्, अधुनैतत्प्रतिबद्धां द्रव्यानुयोगवक्तव्यतामपास्य गाथोपन्यासानुलोमतोनिश्रावचनमभिधातुकाम आह-'निश्रावचने' निरूप्येगौतमस्वाम्युदाहरणमिति। एत्थ गागलिमादी जहा पव्वइया तावसा य एवं जहा वइरसामिउप्पत्तीए आवस्सए तहा ताव नेयं जाव गोयमसामिस्स किल अधिई जाया। तत्थ भगवया भण्णइ-चिरसंसट्ठोऽसि मे गोयमा! चिरपरिचितोऽसि मे गोयमा! चिरभाविओऽसि मे गोयमा! तं मा अधिई करेहि, अंते दोनिवि तुल्ला भविस्सामो, अन्ने य तन्निस्साए अनुमासिया दुमपत्तए अज्झयणित्ति । एवं जे असहणा विनेया ते अन्ने मद्दवसंपन्ने निस्सं काऊण तहाऽनुसासियव्वा उवाएण जहा सम्म पडिवजंति। उदाहरणदेशता त्वस्य देशेन-प्रदर्शितलेशत एव तथानुशासनाद्। एवंतावच्चरणकरणानुयोगमधिकृत्य व्याख्यातं पृच्छानिश्रावचनद्वारद्वयम्, अधुना द्रव्यानुयोगमधिकृत्य व्याख्यायते-तत्रेदंगाथादलम्-'नाहियवाइ'मित्यादि, नास्तिकवादिनं' चार्वाकं पृच्छेज्जीवास्तित्वमनिच्छन्तं सन्तमिति गाथार्थः । किं पृच्छेत्? -
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org