________________
अध्ययनं-१, उद्देशकः - [नि.५५]
वहपरिणएक्कमेक्कं दहमि मच्छेण निव्वेओ॥ वृ.द्रव्यापाये उदाहरणं द्वौ तु, तुशब्दादन्यानिच, वणिजौ, भ्रातरौ 'धननिमित्तं' धनार्थ वधपरिणतौ 'एकैकम्' अन्योऽन्यं हूदे मत्स्येन निर्वेद इति गाथाक्षरार्थः।। भावार्थस्तु कथानकादवसेयः, तच्वेदमएगमि संनिवेसेदो भायरो दरिद्दप्पाया, तेहिं सोरटुंगंतूण साहस्सिओ नउलओ रूवगाणं विढविओ, ते असयंगाम संपत्थिया, इंता तंणउलयं वारएण वहंति, जया एगस्स हत्थे तदा इयरो चितेइ-'मारेमि नवरमेए रूवगा ममं होतुं एवं बीओ चिंतेइ "जहाऽहं एअं मारेमि" ते परोप्पर वहपरिणया अज्झवस्संति। तओ जाहे सग्गामसमीवं पत्ता तत्थ नईतडे जिद्वेअरस्स पुनरावित्ति जाया-'धिरत्थुममं, जेनमए दव्वस्सकए भाउविनासो चिंतिओ परूण्णो, इअरेण पुच्छिओ, कहिओ, भणई-ममंपि एयारिसं चित्तं होतं, ताहे एअस्स दोसेणं अम्हेहिं एअं चितिअंतिकाउंतेहिं सो नउलओ दहेछुढो, ते अघरंगया, सो अनउलओ तत्थ पडतो मच्छएण गिलिओ, सो अमच्छो मेएण मारिओ, वीहीए ओयारिओ। तेसिं च भाउगाणां भगिनी मायाए वीहिं पट्टविआ जहा मच्छे आणेहजं भाउगाणं ते सिझंति, ताए असमावत्तीए सोचेवमच्छओ आंनीओ, चेडीए फालितीए नउलओदिदो, चेडीएचिंतिअं-एस नउलओमम चेव भविस्सइत्ति उच्छंगे कओ, ठविज्जंतो य थेरीए दिवो नाओ अ, तीए भणियं-किमेअंतुमे उच्छंगे कयं ?, सावि लोहंगयाण साहइ, ताओ दोवि परोप्परंपहयातो, सा थेरी ताए चेडीए तारिसे मम्मप्पएसे आहया जेन तक्खणमेव जीवियाओ ववरोविया, तेहिं तु दारएहि सो कलहवइअरो नाओ, स नउलओ दिट्ठो, थेरी गाढप्पहारा पाणविमुक्का निस्सटुंधरणितले पडिया दिट्ठा, चिंतिअंच नेहिइमो सो आयबहुलो अ(न)त्थोत्ति । एवं दव्वं अवायहेउत्ति।। लौकिके अप्पाहु:
__ "अर्थानामर्जने दुःखमर्जितानांच रक्षणे। आये दु:खं व्यये दुःखं, धिग्द्रव्यं दुःखवर्धनम्॥१॥
अपायबहुलं पापं, ये परित्यज्य संश्रिताः।
तपोवनं महासत्त्वास्ते धन्यास्ते तपस्विनः॥२॥” इत्यादि। एतावत्प्रकृतोपयोगि। तओ तेसि तमवायं पिच्छिऊण णिव्वेओ जाओ, तओ तं दारियं कस्सइ दाऊण निविण्णकामभोआ पव्वइयत्ति गाथार्थः ।। इदानी क्षेत्राद्यपायप्रतिपादनायाहनि.[५६] खेतमि अवकमणंदसारवग्गस्स होइ अवरेणं।
दीवायणोअकाले भावे मंडुक्किआखवओ॥ वृ. तत्र क्षेत्र इति द्वारपरामर्शः, ततश्च क्षेत्रादपाय:क्षेत्रमेव वा तत्कारणात्वादिति । तत्रोदाहरणमपक्रमणम्-अपसर्पणं'दशारवर्गस्य' दशारसमुदायस्य भवति 'अपरेण' अपरत इत्यर्थः भावार्थ: कथानकादवसेयः, तच्च वक्ष्यामः । द्वैपायनश्चकालं द्वेयापन ऋषिः, काल इत्यत्रापी कालादपाय: कालापाय: काल एव वा तत्कारणत्वादिति, अत्रापि भावार्थ: कथानकगम्य एव, तच्च वक्ष्यामः 'भावे मंडुक्तिकाक्षपक' इत्यत्रापि भावादपायो भावपायः स एव वा तत्कारणत्वादिति, अत्रापि च भार्वार्थः कथानकदवसेयः, तच्च वक्ष्याम इति गाथाक्षरार्थः ॥ भावार्थ उच्यते-खित्तापाओदाहरणं दसारा हरिवंसरायाणो एत्थ महई कहा जहा हरिवंसे। उवओगियं चेव भण्णए, कंसंमि विनिवाइए सावायं खेत्तमेयंतिकाऊण जरासंघरायभएण दसारवग्गो -
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org