________________
१०
दशवैकालिक-मूलसूत्रं विवक्षया दशाध्ययनविशेषा इति, 'एप' एवंभूतः खलु 'निक्षेपो' न्यासो दशशब्दस्य बहुवचनान्तत्वाद्दशानां षड्विधो भवति, तत्र खलुशब्दोऽवधारणार्थः एष एव प्रकान्तोपयोगीति, तुशब्दो विशेषणार्थः, किं विशिष्टि ? नायं दशशब्दमात्रस्य, किन्तु तद्वाच्यस्यार्थस्यापीति गाथार्थः । साम्प्रतं प्रस्तुतोपयोगित्वात्कालस्य कालदशकद्वारे विशेषार्थप्रतिपिपादयिषयेदमाहनि.[१०] बाला किडा मंदा बला य पन्ना य हायनि पर्वचा।
पब्भार मम्मुही सायनी य दसमाउकालदसा।। वृ. बाला क्रीडा च मन्दा च बला प्रज्ञा च हायिनि ईषत्प्रपञ्चा प्राग्भारा मृन्मुखी शायिनी तथा। एता हि दश दशा:-जन्त्ववस्थाविशेषलक्षणा भवन्ति। आसां च स्वरूप-मिदमुक्तं पूर्वमुनिभिः
"जायमित्तस्स जंतुस्स, जा सा पढमिया दसा। न तत्थ सुहदुक्खाई, बहुं जाणंति बालया।।१।।
बिइयं च दसंपत्तो, नानाकिड्डाहिं किड्डइ। न तत्थ कामभोगेहि, तिव्वा उप्पज्जई मई ॥२॥
तइयं च दसंपत्तो, पंच कामगुणे नरो। समत्थो भुजिउं भोए, जइ से अत्थि घरे घुवा ॥३॥
चउत्थी उबला नाम, जं नरो दसमस्सिओ। समत्थो बलं दरिसिउं, जइ कोइ निरुवद्दवो।।४।।
पंचमि तु दसं पत्तो, आनुपुव्वीइ जो नरो। इच्छियत्थं विचिंतेइ, कुडुबं वाऽभिकंखई ।।५।।
छठ्ठी उहायणी नाम, जं नरो दसमस्सिओ। विरज्जइ य कामेसु, इंदिएसुय हायई ।।६।।
सत्तर्मि च दसंपत्तो, आनुपुव्वीइ जो नरो। निट्ठहइ चिकणं खेलं, खासइय अभिक्खणं ।।७।।
संकुचियवलीचम्मो, संपत्तो अमि दसं। नारीनमनभिप्पेओ, जराए परिणामिओ||८||
नवमी मम्मुही नाम, जनरों दसमस्सिओ। जराघरे विनस्संतो, जीवो वसइ अकामओ।।९।।
हीनभिन्नसरो दीनो, विवरीओ विचित्तओ।
दुब्बलो दुक्खिओ सुवइ, संपत्तो दसमिदसं॥१०॥ इत्यलं विस्तरेणेति गाथार्थः । इदानीं कालनिक्षेपप्रतिपादानायमहनि.[११] दव्वे अद्ध अहाउअ उवक्कमे देसकालोय।
तहय पमाणे वण्णे भावे पगयं तु भावेणं ।। वृ.'द्रव्य' इति वर्तनादिलक्षणोद्रव्यकालो वाच्यः, अद्धे'ति चन्द्रसूर्यादिक्रिया-विशिष्टोऽर्द्धतृतीयद्वीपसमुद्रान्तर्वर्त्यद्धाकाल: समयादिलक्षणो वाच्यः, तथा यथायुष्ककालो' देवाद्यायुष्क
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org