Page Text
________________
२३८.
पिण्डनियुक्तिः मूलसूत्रं अन्वेषण एषणा-अभिलाषी गवेषणैषणा, एवं ग्रहणैषणा ग्रासैषणाऽपि भावनीये, तत्र गवैषणषणा उद्गमोत्पादनाविषयेतितद्ग्रहणैनैवगृहीताद्रष्टव्या,ग्रासैषणात्वभ्यवहारविषया,ततःसंयोजनादिग्रहणेन सौगृहीष्यते,तस्मादिहपारिशेष्यादेषणाशब्देनग्रहणैषणागृहीताद्रष्टव्या,ग्रहणैषणाग्रहणेचग्रहणैषणागता दोषा वेदितव्याः, तथाविवक्षणात, ततोऽयं भावार्थ:
उत्पादनादोषानिधानानन्तरं ग्रहणैषणागता दोषाः शङ्कितम्रक्षितादयोऽमिधातव्या, ततः संयोजना वक्तव्या, तत्र संयोजनंसंयोजना- गृद्ध्या रसोत्कर्षसम्पादनायसुकुमारिकादीनांखण्डादिभिः सह मीलनं, सा द्रव्यभावभेदाद् द्विधा, वक्ष्यति च-'दव्वे भावे संयोजणा य' इत्यादि, ततः प्रमाणं कवलसङ्ख्यालक्षणं वक्त व्यं, चकारःसमुञ्चये, सचभिन्नकमत्वात्कारणशब्दानन्तरंद्रष्टव्यः, ततः, 'इंगालधूम' त्ति अङ्गारदोषो धूमदोषश्च तथा भवति तथा वक्तव्यं, तदनन्तरं कारण'त्ति यैः कारणैराहारो यतिभिरादीयते यैस्तु न तानि कारणानिचवक्तव्यानि.सनेचविभक्ति लोपआर्षत्वात.तदेवम अष्टविधा' अष्टप्रकाराअष्टमिराधिकारैः सम्बद्धेति भावार्थः, पिण्डनियुक्ति : पिण्डषणानियुक्तिः॥ स्यादेतद्. एतेऽष्टावघ्यर्थाकिराः किं कुतश्चित्सम्बन्धविशेषायाताः उत यथाकथञ्चिद्वक्तव्याः, ? उच्यते, सम्बन्दविशेषादायाताः तथाहि. पिण्डेषणाऽध्ययनर्निक्तिर्वक्तुमुपक्रान्ता, पिण्डैषणाऽध्ययनस्य चत्वार्यनुयोगद्वाराणि, तद्यथा-उपक्रमो निक्षेपोऽनुगमोतयश्च तत्रनामनिप्पन्ने निक्षेपेपिण्डैषणाऽध्ययनमितिनाम, ततःपिण्डइतिअध्ययनमितिच व्याख्येयं,तत्राध्ययनमितिप्रागेवद्रुमपुष्पिकाऽध्ययनेव्याख्यातम्, इहतुपिण्डइतिव्याख्येयं,ततएवएषणा, एषणा च गवेषणैषणा ग्रहणैषणा ग्रासैषणा च, गवेषणैषणादयश्च उद्मादिविधयास्ततस्ते वक्तव्याइत्यष्टों पिण्डदयोऽर्थाधिकाराः। तत्र प्रथमतः पिण्ड इति व्याख्यायते, व्याख्या च तत्त्वभेदपर्यायः, अतः प्रथमत: पिण्डशब्दस्य पर्यायानभिधित्सुराहमू.(२) पिंड निकाय समूहे संपिंडण पिंडणा य समवाए।
समुसरण निचय उवचय चए य जुम्मे य रासी य॥ वृ. एतेसर्वेऽपिसामान्यतःपिण्डाशब्दस्यपर्यायाः, विशेषापेक्षयातुकोऽपिक्कापिरूढः, तत्रपिण्डशब्दो गुडपिण्डादिरूपेसङ्घातेरूढो, निकायशब्दोभिक्षुकादिसङ्घाते,समूहशब्दोमनुष्यादिसमुदाये,संपिण्डनशब्दः सेवादीनां खण्डपाकादेश्च परस्परं सम्यक्संयोगे, पिण्डनाशब्दोऽपि तत्रैव, केवल मीलनमात्रे संयोगे, समवायशब्दो वणिगादीनां समाते, समवसरणशब्द: तीर्थकतः सदेवमनजासुराणां पर्षदि. निचयशब्दः सूकारादिसङ्घाते. उपचयशब्द: पूर्वावस्थात- प्रचुरीभूते समातविशेषे, चयशब्द इष्टिकारचनाविशेषे, युग्मशब्दःपदार्थद्वयसझाते,राशिशब्दःपूगफलादिसमुदाये,तेदवमिहयद्यपिपिण्डादयःशब्दा:लोकप्रतिनियत एव सङ्घातविशेष रूढाः, तथाऽपि सामान्यता यद् व्युत्पत्तिनिमित्तं सङ्ग्रातत्वामात्रलक्षण तत्सर्वषामप्य विशिष्टमितिकृत्वा सामान्यतः सर्व पिण्डादयः शब्दा एकार्यिका उक्ता: ततो न कश्चिद्दोषः।।
तदेवंपिण्डशब्दस्यपर्यायानभिधायसम्प्रतिभेदानाचिख्यासुराहमू. (३) पिंडस्स उ निक्खेवो चउक्कओ छक्कओ व कायब्वो।
निक्खवं काऊणं परवणा तस्स कायव्वा॥ । वृ. 'पिण्डस्य' प्रागुक्त शब्दार्थस्य तुशब्दः पुनरर्थे, सच निक्षेपशब्दानन्तरं योज्यो, निक्षेपो' नामादिन्यासररूपः, पुनश्चतुष्ककः, षट्ककोवाकर्त्तव्यः,तत्रचत्वारःपरिमाणमस्येतिचतुष्कः, “सङ्ख्याऽतेश्चाशत्तिष्टेः कः” इति कःप्रत्ययः, तोभूयः स्वार्थिककप्रत्ययविधानाञ्चतुष्ककः, एवंषट्ककोऽपिवाच्यः, इह यत्र For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International
| SR No. | 003379 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 41B Pindniryukti MoolSutra 2b |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 202 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 41, & agam_pindniryukti |
| File Size | 9 MB |