Page Text
________________
२५६
पिण्डनिर्युक्तिः- मूलसूत्र
सम्बध्यते, तयोऽयमर्थः तेषां द्विन्द्रियादीनां स्वजातौं स्वजातां सपिण्डो वेदितव्यः, सोऽपि चत्रिधा, तद्यथासचित्तो मिश्रोऽचित्तश्र तत्र सचित्तस्त्रिप्रभृतीनां अक्षादीनां जीवतामेकत्र संश्लेषण मिलनं, मिश्रस्तेषामेवकेषाञ्चितज्जीवतां केषाञ्चिन्मृतानमेकत्र संश्लेषः, अचित्तोजीवविप्रमुक्तानांतेषामेवाक्षादीनामेकत्रमिलनं, तेन च पिण्डेन अत्र जातावेकवचनं 'तैः' द्वीन्द्रियादिपिण्डै: 'कार्ये' प्रयोजनम्, 'इदं' वक्ष्यमाणम् ॥ मू. (६३) दिपरिभोगो अक्खाण ससिप्पसंखमाईणं । तेइंदियाण उद्देहिगादिजं वा वए वेज्जो !! चउरिंदियाण मच्छियपरिहारो आसमच्छिया चेव ॥
मू. (६४ / १)
बृ. इहसाधोद्वन्द्रियादीनां यथासम्भवं प्रयोजनं द्विधा, तद्यथा शब्देन शरीरेण च, तत्र शब्देन प्रयोजनं शुकनादिपरिभावने, तथाहि शङ्खशब्दमाकर्ण्यमानंप्रशस्तं महाशकुनमामन्ति शाकुनिकाः, शरीरेण प्रयोजनं त्रिधा, तद्यथा सम्पूर्णेन शरीरेण तदेकदेशेन शरीरसम्पर्कसमुद्भूतेन चान्येन वस्तुना. तत्रामीषां चतुर्णामपि प्रयोजनानां मध्ये किमपि केषाञ्चित्साधूनामपयोगवद्भवति, केषाञ्चित्तु चत्वार्यपि, तत्रीन्द्रियाणां सम्पूर्णशरीरेण प्रयोजनं साक्षादभिधत्ते द्वीन्द्रियाणां 'परिभोगः' उपयोगोऽक्षाणां 'सुशुक्ति शङ्खादीनां' शुक्तिशङ्कादिसहितानां तत्र 'अक्षा:' चन्दकाः 'शुक्त यः' सुप्रतीताः पत्र स्वातिनक्षत्रसम्भविजलम्पर्कतो मौक्तिकानिजायन्ते, 'शङ्काः' शम्बूकाः, आदिशब्दात्कपर्छादिपरिग्रहाः, तत्राक्षाणां कपर्दकादीनां चोपयोगः समवसरणस्थापनादौ शङ्खशुक्ति कानां चक्षुः पुष्पकाद्यपनोदादौ, त्रीन्द्रियाणां परिभोगमाह- त्रीन्द्रियाणां परिभोग उद्देदिकादि, इह उद्देहिकाशब्देन उद्देहिकाकृतवल्मीकमृत्तिका परिगृह्यते, आदिशब्दावन्यस्याप्येवंविधस्य त्रीन्द्रियमृत्तिकादेः परिग्रह- सपरिभोगः परिभोगविपयत्वात्, यद्वाऽत्र कम्र्मसाधनः परिभोगशब्दो विवक्षणीयः परिभुज्यतेइति परिभोगः - परिभुज्यमानता (स) च उद्देहिकामृत्तिकादेः सर्पदंशादौ दाहोपशमनाय वेदितव्यः, यद्वा किमपि वैद्यस्त्रीन्द्रियविशेषशरीरादिकं वाह्यप्रलेपादिनिमित्तं वदेत् तद्वा परिभोगस्त्रीन्द्रियाणां तथा चतुरिन्द्रियाणां मध्ये भक्षिकाणां परिहारः पुरीषं परिभोगः, तद्भिवमननिषेधादौ प्रत्यलमुपवर्ण्यते, यद्वाअश्वमक्षिका उपज्यते अक्षिभ्योऽक्षरसमुद्धरणाय चैवेति एवंप्राय चतुरिन्द्रियपरिभोगसमुञ्चयार्थः ।। मू. (६४/२) पंचेंदियपिंडंमि उ अव्यवहारी उनेरइया ||
वृ. पचेन्द्रियपिण्डे उपयोगविषयतया परिभाव्यमाने सर्वोऽपि तिर्यगादिपिण्डो यथायोगमुपयोगं समायाति, नैरयिकाः पुनः 'अव्यवहारिणः' अनुपयोगनि ॥ तत्र पञ्चेन्द्रियतिर्यगुपयोगमाहचम्मति नहरोमसिंग अविलाइछगणगोमुत्ते !
मू. (६५)
स्वीरदधिमाइयाण य पंचिंदियतिरियपरिभोगो ॥
वृ. पत्रेन्द्रियतिरथां परिभोगश्रर्मास्थिदन्तखरामश्रृङ्गाविलादिच्छगणणोमूत्रे क्षीरदध्यादीनां च तत्र चणः परिभाग क्षुरादिधरणार्थ कोशकादिकरण, अस्थ्नो गृछ्रनखिकादेः, तद्धि शरीरस्फोटापनादाद्यर्थ वाह्यादी वध्यते, दन्तस्य शूकरदंष्टायाः, साहिदष्टिषुपुष्पिकापनादायघर्षित्वा क्षिप्यते, नखानां जीवविशेषसत्कानां तन्त्रिपन्नो, हिकम्बलः साधूनामुपयोगवान्, श्रृङ्गमहिष्यादिसत्कस्य, तद्विमार्गे गच्छात्परिभ्रष्टानां . साधूनां मीलनाय वाद्यते तथाऽविन्नादिछगणस्य गङ्गारिकाया गड्डुकस्य वा, आदिशब्दादन्येषां च पुरीषस्य, गोमूत्रस्य पामाद्युपमर्दने, क्षीरदीनां भोजने ॥ सम्प्रति मनुष्यस्य सचित्तादिभेदात् त्रिविधस्याप्युपयोगमाहमू. (६६) सच्चित्ते पव्वाण पंथुवएसे य भिक्खदानाई। सीसडिग अच्चित्ते मीसट्ठिसक्खपहपुच्छा ।।
•
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003379 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 41B Pindniryukti MoolSutra 2b |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 202 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 41, & agam_pindniryukti |
| File Size | 9 MB |