________________
आधनियुक्तिः मूलसूत्र वृ.कालानां चतुष्कं कालचतुष्कं तकः प्रादोषिकः द्वितीयोऽर्द्धरात्रिकः तृतीया वरात्रिकः चतुर्थः प्राभातकः काल इति. एतस्मिदन कालचतुष्के नानात्वं पयदयत, तत्रप्रादोषिककाल सर्व एव समक स्वाध्याय प्रस्थापयन्ति. शेषेषु नुत्रिषु कालेषु समकं-एककालं स्वाध्यायं प्रस्थापयन्ति विषमवा-न यगपढ़ा स्वाध्यायं प्रस्थापयन्तीति । इदानींचतामपि कालानां कनकपतने सतियथा व्याघातो भवति तथा प्रदर्शयन्नाह. मू. (९९६). इंदियमाउत्ताणं हणंति कणगा उ सत्त उक्कोसं।
वासासु य तिनि दिसा उउबुद्धे तारगा तिन्नि । वृ. इन्द्रियः-श्रवणादिभिरुपयुक्तानां घ्नन्ति' व्याघातं कुर्वन्ति कालस्य कनका उत्कृष्टेन सप्त, एतच्च वक्ष्यति, 'वासासु य तिन्नि दिस'त्ति वर्षासु' वर्षाकाले प्राभातिके काले गृह्यमाणे तिसृषु दिक्षु यद्यालोकः शुद्ध्यति चक्षुषोनकुड्यादिभिरन्तरितस्ततोगृह्यतएवकालः, अन्यथाव्याघात इति. एतद्विशेषविषयं दृष्टव्यं. शेषेषुत्रिष्वाद्येषु कालेषु चतसृष्वपि दिक्षु चक्षुष आलोको यदिशुद्ध्यतिततागृह्यत वर्षाकालनान्यथा, एतच्च प्रकटीकरिष्यति। उउबद्ध तारगातिन्नित्ति ऋतुबुद्ध-शीतोष्णकानयाराद्येषु त्रिषु कालंषु यदि मेघच्छन्नेऽपि तारकात्रयं दृश्यते ततःशुद्ध्यति कालग्रहणं.यदिपुनस्तिस्रोऽपिन दृश्यन्ते ततोनग्राह्यः,प्राभातिकस्तुकालः वस्तुनुढे मेघेरदृश्यमानायामप्येकस्यामपि तारकायां गृह्यते कालःवर्षाकाले त्वेकस्यामपि तारकायामदृश्यमानायां चत्वारोऽपिकाला गृह्यन्ते। इदानीमेनामेव गाथांभाष्यकृद्ध्या-ख्यानयतिमू. (९९७) कणगा हणंति कालं तिपंचसत्तेव घिसिसिरवासे।
उक्का उ सरेहावगा रेहारहितो भवे कणतो॥ [भा. ३१० वृ. कनकाःघ्नन्ति कालं त्रयः पञ्च सप्त यथासङ्ग्येन घिसिसिरवासे' ग्रीष्मकाले त्रयः कनकाः कालं व्याघ्नन्ति शिशिरकाले पश्च घ्नन्ति कालं वर्षाकाले सप्त घ्नन्ति कालम् । इदानीमुल्काकनकयोलरक्षण प्रतिपादयन्नाह उल्का सरेखा भवति, एतदक्तं भवति-निपततो ज्योतिष्यिण्डस्य रेखायुक्तस्य उल्केत्याख्या, स एव च रेखारहितो ज्योतिष्पिण्डः कनकाऽभिधीयते। मू. (९९८) सव्वेवि पढमजामे दोन्नि उ वसभा उ आइमा जामा।
तइओ होइगुरूणं चउत्थओ होइ सव्वेसिं॥ वृ.तस्मिंश्च प्रादोषिक काले गृहीते सति सर्व एव साधवः प्रथमयामं यावत्स्वाध्यायं कुर्वन्ति, द्रौत्वाद्या यामौ वृषभाणां भवतो गीतार्थानां. ते हि सूत्रार्थ चिन्तयंतस्तावत्तिष्ठन्ति यावत्प्रहरद्वयमतिक्रान्तं भवति. तृतीया च पारुष्यवतरति, ततस्ते चैव कालं गृह्णान्ति अड्डरत्तियं, उवज्झायाईणं संठिसावेत्ता ततो कालं घेत्तृणं आयरियं उट्टवंति, वंदनयं दाऊण भणति-सुद्धो कालो, आयरिया भणंति-तहत्ति, पच्छा ते वसमा सुयंति. आयरिआवि बितियं उट्ठावेत्ता कालं पडियरावेड़, ताहे एगचित्ता सुत्तत्थं चिंतेइ जाव वेरत्तियस्स कालस्स बहुदसकालो, ताहे तइयपहरे अतिक्कते सो कालपडिलहगो आयरियस्सपडिसंदेसावत्ता वेरत्तियं कालं गेण्हइ, आयरिओवि कालस्स पडिक्कमित्ता सांवति, ताहे जे सोइयल्लया साह आसी ते उदऊण वरत्तियं सज्झायं करेंति जाव पाभाइयकालगहणवेला जाया, ततो एगो साहू उवज्झायस्स वा अन्नस्स वा संदिसावेत्ता पाभाइयं. कालं गण्हइ, जए नवण्हं कालगहणाणं वेला पहच्चति सम्झाए आरतो चव षणा ताहे साहणो सब्वे उडेति, किह पुन नव काला पडिलहिज्जति. पढमो उवट्टिओ कालग्गाहो तस्स तिन्नि वारा कालो उवहअसो एक्कमि मंडलए, तओ पुणो बितिओ उद्देइ सो बितिए मंडलए तिन्नि वारा लेड, लिंतस्स जदिन सुज्झति नतो तइओ साह उदइ, सोवि ततिए मंडलए तिन्नि वारा लेड.लिंतस्स जदिन सन्झति
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International