________________
उद्देशक:-८, मूल - १९०, [भा. ३३९६]
३२७ प्रत्यागच्छति । एवं च क्रमणार्थमप्युत्थिते प्रवातार्थं वा बहिर्निर्गत वैद्यकार्ये वा बहिर्नीते यावत्स प्रत्यानीयते तावदन्यो निषीदति तस्मिन्नागते स उत्तिष्ठति । अथवा स गुरुणामपि पूज्य इति तस्मिन् पूर्वोक्तकारणैरुत्थिते तत्रान्यस्यनिषदनं न कल्पते । तेषां तृणानामुपरि हस्तः कर्तव्यः । एतदेवाह[भा.३३९७] अन्नोन्निसव्वइ तहिं पाणदयठाए तत्थ हत्थो वा ।
निक्कारणमगिलाणेदोसाचतेचे चेव य विकप्पो ।। वृ-अन्यस्तत्र संस्तारके प्राणदयार्थं निषीदति हस्तो वा तत्र क्रियते । अत्र भावना प्रागेव कृता । एतैः कारणैर्यथोक्तरुपसंस्तारक ऋतुबद्धे काले निष्कारणं देशादि कारणमन्तरेणाग्लानेऽग्लानस्य तृणमसंस्तारकग्रहणेतएव पूर्वोक्तादोषा विकल्पोविकल्पदोषश्च । अत्रविकल्पग्रहणेन कल्पप्रकल्पावपिसूचितौ । तेषां व्याख्यानमाह[भा.३३९८] अत्थरणवजितो उकप्पो उहोति पट्टदुगं ।
तिप्पभिईतुविकप्पो अकारणेणंचतणाभोगो ।। -आस्तरणवर्जितः कल्पः किमुक्तं भवति यजिनकल्पिका अनवस्तृता रात्रावुक्कुडकास्तिष्ठन्ति एप कल्प इत्यभिधीयते तत्पुनः पट्टद्विकं भवति । संस्तारोत्तरपट्टयोरुपरियत्सुप्यते इत्यर्थः एष भवति प्रकल्पः । यानि पुनः स्त्रिप्रभृतीनि संस्तारे प्रस्तारयति एष विकल्पः । यच्च अकारणेन कारणमन्तरेण तृणानांभोग क्रियते एषोऽपि विकल्पः । अथवान्यथा कल्पप्रकल्पव्याख्यानमाह[भा.३३९९] अहवा अज्झुसिरगहणे कप्पोकपकप्पो उकळे ।
झुसिरे अन्झुसिरेवा, होइ विकप्पोअकजंमि ।। वृ- अथवेति प्रकारान्तरोपदर्शने यत्कारणेसमापतिते अज्झुषिराणि तृणानि गृहन्ति । एष कल्पो यत्पुनः कार्ये समापतिते झुषिराण्यपि तृणानि गृह्णानित एष प्रकल्प । यत्पुनरकार्येज्झुषिराणि अन्झुषिराणि वा गृह्णाति एष भवति विकल्पः । एवं तावत्तृणानामृतुबद्धे काले कारणेन गृहीतानां यतनोक्ता सम्प्रति कारणैरेव ऋतुबद्धे काले फलकरुपस्य संस्ताकस्य ग्रहणेयतनांचाह[भा. ३४००] जह कारणतणाइंउउबद्धंमिउ हतिगहियाई।
तह फलगाणि विगेण्हइ चिक्खल्लादीहिंकजेहिं ।। वृ-यथाकारणेदेशादिलक्षणेऋतुबद्धकालेतृणानिगृहीतानितथाऋतुबद्धएवकालेचिक्खल्लादिभिः कार्येरादि शब्दात्प्राणसंसक्तिहरितकाय परिग्रहफलकान्यपि गृह्णाति । तत्र यतनामाह[भा.३४०१] अज्झुसिरमविद्धफुडियअगुरुय अनिसठवीणगहणेन ।
आयासंजमे गुरुगासेसाणंसंजमे दोसा ।। वृ- अझुषिरो झुषिररहितोऽविद्धो वेधरहितोऽस्फुटितोऽराजितोऽगुरुको गुरुभारहितोऽनिसृष्टः प्रातिहारिकः । एतेषां च पञ्चानां पदानां द्वात्रिंशद्भङ्गा । तेच प्रागिव प्रस्तारतः स्वयं ज्ञादव्याः । अत्र यः प्रथमो भङ्गः सोऽनुज्ञातस्तत्र दोषाभावात् अयं लघुकः शेषदोषविनिर्मुक्तश्च ततो यथा वीणा लधुकत्वात् दक्षिणहस्तेन मुखं विवक्षितं स्थानं नीयते इति वाक्यशेषः शेषा एक त्रिंशत् भङ्गा नानुज्ञाताः । तत्रमुरुके आत्मविराधनाप्रत्ययं च प्रायश्चित्तं चतुर्गुरुकंसंयमविराधना पुनरेव भवति । गुरुके हस्तात्पतितेएकेन्द्रियादीनामुपधातोऽवस्वस्थानप्रायश्चित्तं शेषेषुसंयमेदोषाःसंयम विराधना । ततस्तत्र प्रत्येकं प्रायश्चित्तं चत्वारो लघुकाः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org