________________
७८
व्यवहार-छेदसूत्रम् -२- ४/११२ जोजेन होतिमहितो-तस्साणादी नहावेमि ।। वृ-रानिकस्यरत्नाधिकस्यगणोअवमस्यगीतार्यस्य निश्रयाविहरति, अहमपितन्निश्रया विहरामि । अपि च तस्मिन् गणे यो येन गुणेन तपःप्रभृतिना महितस्तस्याज्ञादि आज्ञासमीपभवनं वचननिर्देशं च नहापयामिसम्यक्करोमीतिभावः ।
मू. (११३) बहवे साहम्मिया इच्छेन्जा एगयओ अभिनिचारियं चारए; कप्पइ नो ण्हं कप्पइ धेरै अनापुच्छित्ता एगयतो अभिनिचारियं चारए, जावण्हं कप्पइ ण्हं थेरे आपुच्छित्ता एगयतो अभिनिचारियं चारए । थेरा य से वियरेजा एव ण्हं कप्पइ एगयओ अभिनिचारियं चारए; थेरा य से नो वियरेज्जा एव ण्हं नो कप्पइ एणयओ अभिनिचारियं चारए । जं तत्थ थेरेहिं अविइन्ने एगयओ अभिनिचारियं चरन्तिसे अंतराछेए वा परिहारेवा ।।
वृ-अथास्यसूत्रस्य सम्बन्धमाह[भा.२०७१] इतिखलुआणा बलिया आणासारो य गच्छवासोउ |
मोत्तुआनपाणुंसा कज्जा सव्वहिंजोगे ।। वृ.अनन्तरसूत्रेइदमुक्तम्, ‘आणाउववायवयणनिद्देसे चिठिस्सामीति' ततइतिएवमुक्तेन प्रकारेण खल्वाज्ञा गुरुणां बलिका बलवती आज्ञासारश्चगुर्वाज्ञाकारणप्रतिपत्तिसारश्च गच्छवास इत्यावेदितं । ततआनप्राणौप्राणानौमुक्त्यासागुर्वाजासर्वत्रयोगेव्यापारेकर्तव्येति । एतदर्थप्रतिप्रादनार्थचाधिकृतं सूत्रमितिसूत्रसम्बन्धप्रकारान्तरेण सम्बन्धमाह[भा.२०७२] अहवा तदुभयहेडं, आईनोसो बहुस्सुय गणोउ ।
ओस्सूर भिक्खखेतेचेइयाणंचारियाजोगो ।। वृ- अथवेति प्रकारान्तरोपदर्शने स बहुश्रुतस्य गणस्तदुभयहेतोः सूत्रार्थतदुभयनिमित्तं बहुभिः प्रातीच्छिकैराकीर्णः समाकुलस्तथा तस्मिन् क्षेत्रे उत्सूरेभिक्षावेला चिरंचपरिभ्रन्यतेलभ्यतेचरुक्ष भैक्षं ततः केचित् रुक्षेण दुर्बलीभूताः क्षपका वा दुर्बला अभवन् ग्लानोत्यिता वा सीदंति । एवं तेन क्षेत्रेण त्याजितानां केषांचित् चरिकायोगो भवति, ततश्चरिकायोगप्रतिपादनार्थमधिकृतं सूत्रमेवमनेन सम्बन्धेनायातस्यास्य व्याख्या । बहवस्त्रिप्रभृतिकाः सांभोगिका इच्छेयुरेकतः सहिता इत्यर्थः । अभिनिचरिका अभिमुख्येन नियता चरिका सूत्रोपदेशेन बहिजिकादिषु दुर्बलानामाप्यायननिमित्तं पूर्वाहै काले समुत्कृष्टं समुदानं लब्धुं गमनं अभिनिचरिका तां चरितुं समाचरितुं कर्नमित्यार्थः एवमेतेषामिच्छतां कल्पते, नो एहमिति वाक्यालङ्कारे, स्थविरानाचार्याननापृच्छय एकतः संहितानामभिनिचारिकां चरितुं यदि पुनः स्थविरान् अनापृच्छय ब्रजन्ति ततः पायश्चित्तं मासलघु स्वच्छन्दचारित्वात् यावद् ग्रहणादेवं परिपूर्ण:पाठो द्रष्टव्यः ।। “कप्पतिण्हं थैरे आपुच्छित्ता एगयतो अभिनिचारियं चारए । थेरा य से वियरेज्जा एव ण्हं कप्पेइ एगयतो अभिनिचारियं चारए; थेरा य से नो वियरेज्जाएव हंनोकप्पइएगयतो अभिनिचारियंचारए ।जे तत्थ थेरेहिं अवितिन्नेएगयतो अभिनिचारियं चरंतिसे अंतराच्छेदे वापरिहारेवा ।।' अस्य व्याख्या-यत एवं स्वच्छन्दनचारितायांमासलघुतस्मान कल्पतेण्हमिति पूर्वयत्स्थविरानापृच्छयएकतो अभिनिचारिकांचरितुं, आपृच्छायामपिकृतायां यदि स्थविरा वितरेयुरनुजानीयुरेन एहमिति प्राग्वत् कल्पते । अभिनिचारिकां चरितुं स्थविराश्च नवितरेयुनानुजानीयुः प्रत्यपायं पश्यन्तः प्रयोजनाभावतो वा ततो न कल्पते । एकतो
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org