________________
HERE THHTHI
४०४
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -२-३/८८ दृ-'तस्य जिनकल्पिकस्य शय्या 'गुप्ता वा' धनकुडय-कपाटयुक्ताअगुप्ता वा भवेत्, अतः सन्दंशकच्छिद्रेण 'हिमादिकं' शीत-वात-सादिकम् ‘एति' आगच्छति, ततस्तस्य रक्षणार्थं 'स्वस्तिककृताभ्यां' स्वस्तिकाकारनिवेशिताभ्यां हस्ताभ्यांद्वावपि वस्त्रस्य कोणौ गृहीत्वा उत्कुटक एव स स्वपिति वा ध्यायति वा । तत्र प्रायेण धर्मजागरिकया जागर्ति, परं केचिदाचार्या ब्रुवतेउत्कुटक एव तृतीये यामे क्षणमात्रं स्वपितीति । अथ गच्छवासिनां कल्पप्रमाणमाह[भा.३९६९] कप्पा आयपमाणा, अड्डाइजा उ वित्थडा हत्था।
एवं मज्झिम मानं, उक्कोसं होति चत्तारि।। वृ-कल्पाः ‘आत्मप्रमाणाः' सार्धहस्तत्रयप्रमाणायामाः, अर्धतृतीयांश्च हस्तान् ‘विस्तृताः' पृथुला विधेयाः, एतद्मध्यमं मानं प्रमाणंभवति ।उत्कर्षतो दैर्येण चत्वारोहस्ताः । एतदादेशद्वयं मन्तव्यम् ।। अत्रैव कारणमाह[मा.३९७०] संकुचिय तरुण आयपमाण सुयणे न सीयसंफासो।
दुहओ पेल्लण थेरे, अनुचिय पाणाइरक्खाऽऽया। पृ-यो भिक्षुस्तरुणो बलवान् स सङ्कुचितपाद स्वप्तुं शक्नोति, तस्य तथा स्वपने शीतस्पर्थो न भवति, अतस्तस्य आत्मप्रमाणाः कल्पाअनुज्ञाताः। यस्तु स्थविरो वयसा वृद्धः सक्षीणबलत्वान्न शक्रोति सङ्घचितपादः शयितुम्, अतस्तस्यानुग्रहार्थं दैध्येर्णात्मप्रमाणादूर्द्धव षडङ्गुलानि विस्तरतोऽप्यर्धतृतीयहस्तप्रमाणादभ्यधिकानि षडङ्गुलानि । एवं विधीयमाने गुणमुपदर्शयति"दुहओ पेलण"त्ति शिरः-पादान्तलक्षणयोईयोरपि पार्श्वयोर्यत् कल्पस्य 'प्रेरणम्' आक्रमणं तेन स्थविरस्य शीतंनभवति। अनुचितः' अभावितःशैक्षइत्यर्थः, तस्यापिस्वफ्नविधावनभिज्ञस्य कल्पप्रमाणमेवमेव ज्ञातव्यम्।अपिच एवं प्राणिनां रक्षाकृता भवति, नमण्डूकप्लुत्या कीटिकादयः प्राणिनः प्रविशन्तीति भावः, आदिशब्दाद् दीर्धजातीयादयोऽपि न प्रविशन्ति, तेनात्मनोऽपि रक्षा कृता भवति॥ [मा.३९७१] पत्ताबंधपमाण, माणपमाणेन होइ कायव्वं ।
चउरंगुलं कमंता, पत्ताबंधस्स कोणा उ॥ वृ-पात्रकबन्धप्रमाणं भाजनप्रमाणेन कर्त्तव्यं भवति । यदि मध्यमं जघन्यं वा पात्रं भवति तदा पात्रकबन्धोऽपि तदनुसारेण करणीयः, अथोत्कृष्टप्रमाणपात्रंतदासोऽपि गुरुतरः कार्यः। किं बहुना ? यथा ग्रन्थी कृते सति पात्रकबन्धस्य कोणाश्चतुरङ्गुलमूर्द्धव कामन्तो भवन्ति, ग्रन्थेरतिरिक्ताश्चतुरला अञ्चला यथा भवन्तीति भावः, तथा पात्रकबन्धप्रमाणं विधेयन् ।। [भा.३९७२] रयताणस्स पमाणं, भाणपमाणेन होति कायव्वं ।
पायाहिनं करितिं, मझे चउरंगुलं कमति॥ वृ-रजस्त्राणस्य प्रमाणं भाजनप्रमाणेन कर्त्तव्यं भवति । कथम्? इत्याह-प्रादक्षिण्येन वेष्टनं कुर्वत् पात्रस्य मध्ये 'चतुरङ्गलं' चत्वार्यडुलानि यथा रजस्त्रणमतिक्रामति तथा रजस्त्राणप्रमाणं विधेयम् ।। पटलकानांप्रमाणमाह[भा.३९७३] तिविहम्मि कालछेए, तिविहा पडला उ होति पायस्स ।
- गिम्ह-सिसिर-वासासुं, उक्कोसा मज्झिम जहन्ना ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org