________________
१६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -२-१९ द्धिकः ॥अथ द्वयोरपि महर्द्धिकत्वं दृष्टान्तेन दर्शयति[भा.२११२] दीवा अन्नो दीवो, पइप्पई सोयदिप्पइ तहेव।
सीसो चिय सिक्खंतो, आयरिओ होइनन्नत्तो। वृ-दीपाद् ‘अन्यः द्वितीयो दीपः प्रदीप्यते, सच मौलोदीपस्तथैव दीप्यते, एवं जिनकल्पिकदीपोऽपि गच्छदीपादेव प्रादुर्भवति, सच गच्छदीपस्तथैव ज्ञान-दर्शन-चारित्रैः स्वयंप्रदीप्यते। यद्वा यथा शिष्य एव शिक्षमाणः सन् क्रमेणाचार्यो भवति 'नान्यतः' नान्येन प्रकारेण एवं स्थविरकल्पिक एवतपःप्रभृतिभिर्भावनाभिरात्मानंभावयन् क्रमेणजिनकल्पिको भवतिनान्यथा। अतो द्वावपि महर्द्धिको ।। अस्यैवार्थस्य समर्थनायापरं दृष्टान्त दर्शयितुं नियुक्तिगाथामाह [भा.२११३] दिद्रुतो गुहासीहे, दोन्नियमहिला पया य अपयाय।
गावीण दोनि वग्गा, सावेक्खो चेव निरवेक्खो॥ वृ-दृष्टान्तोऽत्र गुहासिहविषयःप्रथमः । द्वितीयो द्वे महिले-एका 'प्रजा' अपत्यवती द्वितीया 'अप्रजा' अपत्यविकला । तृतीय गवां द्वौ वर्गौ-एकः सापेक्षः, अपरो निरपेक्ष इति। तत्र गुहासिंहदृष्टान्तंभावयति[भा.२११४] सीहं पालेइगुहा, अविहाडं तेण सा महिद्दीया।
तस्स पुन जोव्वणम्मिं, पओअणं किं गिरिगुहाए। वृ."अविहार्ड"ति देशीभाषया बालकं सिंहगुहा पालयति' वनमहिष-व्याघ्रादिभ्योरक्षति, तन्निर्गतस्य तस्य तेभ्यः प्रत्यपायसम्भवात; तेन कारणेन गुहा महर्द्धिका । यदा तु सिंहो यौवनं प्राप्तो भवति तदा किं तस्य प्रयोजनं गिरिगुहया? न किञ्चिदित्यर्थः, स्वयमेव वनमहिपाधुपद्रवादात्मानं पालयितुं प्रत्यलीभूतत्वात, इत्यं सिंहो महर्द्धिकः । अथार्थोपनयमाह[मा.२११५] दबावइमाईसुं, कुसीलसंसग्गि-अनउत्थीहिं।
रक्खइगणीपुरोगो, गच्छो अविकोवियंधम्मे।। वृ-गणी-आचार्य स पुरोगः-पुरस्सरो नायको यसय स तथाविधो गच्छो गुहास्थानीयः सिंहशावकस्तानीयं साधु धर्मे श्रुत-चारित्रात्मके अविकोविदम्' अद्याप्यप्रबुद्धं द्रव्यापदि आदिशब्दात्क्षेत्र काल-भावापसुतथा कुशीला:-पार्श्वस्थादयस्तैरन्यतीर्यिकैर्वासार्द्धयः संसर्गस्तत्र च 'रक्षति' विश्रोतसिका-प्रमाद-मिथ्यात्वाधुपद्रवात् पालयति अतो गच्छो महर्द्धिकः । यदा त्वसौ द्विविधेऽपि धर्मे व्युत्पन्नमति कृतपरिकर्मा जिनकल्पं प्रतिपन्नस्तदा स्वयमेवात्मानं द्रव्यापदादिष्वपि विश्रोतसिकादिविरहितः सम्यकपरिपालयति अतो जिकल्पिकोमहर्द्धिकः ॥अथ महेलाद्वयष्टान्तमाह[पा.२११६] आणा-इस्सरियसुहं, एगा अनुभवइ जइ विबहुतत्ती।
देहस्स य संठप्पं, मोहसुहं चैव कालम्मि।। -द्वयोर्महेलयोर्मध्ये एका सप्रसवा यद्यपि बहुतप्तिः अपत्यसपनादिबहुव्यापारव्यापृता तथापिसा गृहस्वामिनीत्वादाज्ञैश्वर्य सुखमनुभवन्ति कालेच प्रस्तावेदेहस्य संस्थाप्य संस्थापना भोगसुखमपिच प्राप्नोति।
[मा.२११७] परवावारविमुक्कगा, सरीरसकारतप्परा निन्छ ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org