________________
उद्देशक ः १, मूलं-६, [मा. १६४४]
४१७ इ वा गवले इ वा गवलवलए इ वा जंबूफले इ वा अद्दायरेट्ठए इ वा परपुढे इ वा भमरे इ वा भमरावली इ वा गयकलभे इ वा किण्हकेसरे इ वा आगासथिग्गले इ वा किण्हासोए इ वा किण्हकणवीरे इवा किण्हबंधुजीवए इवा भवे एयारूवे? गोयमा ! नो इणढे समटे, कण्हलेसा णं इत्तो अनिद्रुतरिया चेव वन्नेणं पन्नत्ता समणाउसो ! रसवर्णना यथा- कण्हलेसा णं भंते ! केरिस्या आसाएणं पन्नत्ता? से जहानामए निंबे इ वा निबंरए इवा निबछल्ली इवा निंबफाणिए इवा कुडए इवा कुडगफलए इवा इत्यादि । गन्धवर्णना यथा
जह गोमडस्स गंधो, सुणगमडस्स व जहा अहिमडस्स।
इत्तो वि अनंतगुणो, लेसाणं अप्पसत्थाणं ॥ जह सुरभिकुसुमगंधो, सुगंधवासाण पिस्समाणाणं । इत्तो वि अनंतगुणो, पसत्थलेसाण तिण्हं पि॥
-स्पर्शवर्णना यथाजह करगयस्स फासो, गोजिमाए ब सागपत्ताणं ।
एत्तो वि अनंतगुणो, लेसाणं अप्पस्थाणं ।। जह बूरस्स व फासो, नवनीयस्स व सिरीसकुसुमाणं ।
इत्तो विअनंतगुणो, पसत्थलेसाण तिण्हं पि॥ तदेतत् सर्वमपि द्रव्यलेश्या अधिकृत्य प्रतिपत्तव्यम् । द्रव्यलेश्या नाम-जीवस्य शुभाशुभपरिणामरूपायां भावलेश्यायां परिणममानस्योपष्टम्भजनकानि कृष्णादीनि पुद्गलद्रव्याणि । 'ताभिश्च द्रव्यलेश्याभि 'भावः' शुभाशुभाध्यवसायरूपः साध्यते । इदमेव भावयति[भा.१६४५] पत्तेयं पत्तेयं, वन्त्राइगुणा जहोदिया सुत्ते ।
तारिसओ च्चिय भावो, लेस्साकाले विलेस्सीणं ।। वृ-'प्रत्येकं प्रत्येक कृष्णादीनांमध्यादेकैकस्या द्रव्यलेश्याया वर्णादयो गुणाः यथा' याद्दशाः शुभा अशुभाश्च ‘उदिताः' अभिहिताः ‘सूत्रे प्रज्ञापनादौ ताश एव शुभोऽशुभो वा भावः' परिणामोलेश्यिनामपिलेश्याकाले भवति।लेश्या विद्यतेयेषां ते लेश्यिनः, शिखादेराकृतिगणत्वाद् इनप्रत्ययः, लेश्यावन्त इत्यर्थः, तेषामिति ॥ अथैताभिर्भावलेश्याभिरुपचितस्य कर्मणः कथमुदयो भवति? इत्याह[भा.१६४६] जंचिजए उ कम्मं, जलेसं परिणयस्स तस्सुदओ।
असुभो सुभो व गीतो, अपत्य-पत्थऽन्न उदओ वा ।। वृ-“जं लेसं"ति सप्तम्यर्थे द्वितीया, ततोऽयमर्थ-'यस्यां' कृष्णादीनामन्यतमस्यां लेश्यायां परिणतस्य जीवस्य यद् अशुभं शुभं वा 'कर्म' ज्ञानावरणादि चीयते, कर्मकर्त्तर्ययं प्रयोगः, चयंबन्धुमुपगच्छतीत्यर्थः, 'तस्य' एवमशुभरूपतया शुभरूपतया वा बद्धस्य कर्मण उदयावलिकां प्राप्तस्याशुभः शुभो वा यथानुरूप एवोदयः ‘गीतः' संशब्दितस्तीर्थकरैः । टान्तमाह- 'अपथ्यपथ्यान उदय इव' यथा अपथ्यानं भुक्तवतो ज्वरादिरोगद्वारेणापथ्य एवोदयो भवति, पथ्यानं तुभुक्तवतः सुखासिकादिद्वारेण पथ्यः । एवं कर्मणोऽपिप्रशस्ता-ऽप्रशस्तलेश्या परिणामबद्धस्य [18|27
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org