________________
३४६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१-१/६ वृ- 'गूहति' संवृणोति आत्मस्वभावम्' आत्मनः सम्बन्धिनंदुष्टपरिणामंबहिर्बकवृत्या, तथा परस्य सम्बन्धिनः ‘गुणान् ज्ञानादीन् सतोऽप्यभिनिवेशादिना घातयति, चौर इव 'सर्वशङ्की' प्रच्छन्नपापकारितया अमुकोऽमुकश्च मत्समक्षमित्थं भणिष्यति' इति सर्वस्यापि शङ्कां करोति, गूढः-मायाग्रन्थिगुपिल आचारः-प्रवृत्तिर्यस्य सगूढाचारः, 'वितथभाषी' मृषाभाषणशीलः, एष मायी द्रष्टव्य इति ।। उक्ता कैल्विषी भावना । अथाभियोगीमाह[भा.१३०८] कोउअ भूई पसिणे, पसिणापसिणे निमित्तमाजीवी।
इथि-रस-सायगुरुतो, अभिओगं भावनं कुणइ॥ वृ-ऋद्धि-रस-सातगुरुकः सन्यः कौतुकाजीवीभूतिकर्माजीवी प्रश्नाजीवी प्रश्नप्रश्नाजीवी निमित्ताजीवी च भवति स एवंविध आभियोगी भावनां करोतीति॥
कौतुकादिपदव्याख्यानार्थमाह[भा.१३०९] विण्हवण-होम-सिरपरिरयाइ खारदहणाइँ धूवेय।
असरिसवेसग्गहणं, अवयासण-उत्थुभण-बंधा ।। वृ-बालादीनां रक्षादिनिमित्तं स्त्रियावा सौभाग्यादिसम्पादनाय विशेषेणस्नपनं तद् विस्नपनम्, होमः-शान्तिकादिहेतोरग्निहवनम्, सिरःपरिरयः करभ्रमणाभिमन्त्रणम्, आदिशब्दः स्वगतानेकभेदसूचकः, 'क्षारदहनानि तथाविधव्याधिशमनायाग्नौ लवणप्रक्षेपरूपाणि, "धूवे अ"त्ति तथाविधद्रव्ययोगगर्भस्य धूपस्य सप्तर्पणम्, 'असद्दशवेषग्रहणं' नामस्वयमार्य सन्ननार्यवेषंकरोति पुरुषो वा स्वं रूपमन्तर्हित्य स्त्रीवेषं विदधातीत्यादि, "अवयासणं" वृक्षादीनामालिङ्गापनम्, अवस्तोभनम्-अनिष्टोपशान्तयेनिष्ठीवनेनथुथुकरणम्, बन्धः-कण्डकादिबन्धनम्, एतत्सर्वमपि कौतुकमुच्यते ।। अथ भूतिकर्म व्याचष्टे[भा.१३१०] भूईए मट्टियाए व, सुत्तेण व होइ भूइकमंतु।
वसही-सरीर-भंडगरक्खाअभियोगमाईया ।। वृ-'भूत्या' भस्मरूपया विद्याभिमन्त्रितया 'मृदा वा' ,आर्द्रपांशुलक्षणया 'सूत्रेण वा' तन्तुना यत्परिरयवेष्टनं तद् भूतिकर्मोच्यते। किमर्थमेवं करोति? इत्याह-वसति-शरीर-भाण्डकानांया स्तेनाद्युपद्रवेभ्यो रक्षा तन्निमित्तमभियोगः-वशीकरणम्, आदिशब्दाद्ज्वरादिस्तम्भनपरिग्रहः।।
अथ प्रश्नमाह[भा.१३११] पण्हो उ होइ पसिणं, जं पासइ वा सयं तुतं पसिणं।
अंगुटुच्चिट्ठ-पडे, दप्पण-असि-तोय-कुड्डाई ।। वृ-'प्रश्नस्तु देवतादिपृच्छारूपः पसिणंभण्यते; यद्वायत् 'स्वयम्' आत्मनातुशब्दादन्येऽपि तत्रस्थाः पश्यन्ति तत् पसिणंप्राकृतशैल्याऽभिधीयते । किं त्तत् ? इत्याह-अङ्गुष्ठे "उच्चिट्ट" त्ति कंसारादिभक्षणेनोच्छिष्टे पटे-प्रतीते दर्पणे-आदर्श असौ-खङ्गेतोये-उदके कुड्ये-भित्तौआदिशब्दाद् बाह्लादौ वा यद् देवतादिकमवतीर्णं पृच्छति पश्यति वा स प्रश्नः । यदि वा “कुद्धाइ"त्ति पाठः, तत्र च क्रुद्धः प्रशान्तो वा यत् तथाविधकल्पविशेषात् पश्यति स प्रश्न इति ।। प्रश्नप्रश्नमाह[भा.१३१२] पसिणापसिणं सुमिणे, विजासिटुं कहेइ अन्नस्स ।
___अहवा आइंखिणिया, घंटियसिट्ठ परिकहेइ ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org