________________
३३६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१-१/६ लहितो हलं वा वहमानः प्रतोदेनाऽतितोदितः सन् कूर्दयित्वा मारं पातयति हलं वा भनक्ति; एवमयमपि स्फुटाक्षरं रूक्षभणित्या वा भणितः कषायितत्वाद् असङ्खडं कृत्वा गच्छान्निर्गच्छेत् । अतएवाह-गौरिव, वाशब्दस्योपमानार्थस्याऽत्र सम्बन्धाद्, असावपि 'तुदितः' स्वर-परुषभणनप्रतोदे व्यथितः सन् मा 'हुः' निश्चितं 'प्रेरयेत् संयमभारं बलादपहस्त्य पातयेत्, अत एव च 'सद्यः' तत्कालं यदा प्रमादः कृतस्तदैव न भण्यते । “धुव सारण"त्तिस वक्तव्यः-वत्स ! ध्रुवाअवश्यं कर्तव्या संयमयोगेषु सीदतां सारणा, तथा च मौनीन्द्रवचनम्
__ रूसउ वा परो मा वा, विसंवा परियत्तउ ।
भासियव्व हिया भासा, सपक्खगुणकारिया॥ . 'तत् तस्माद् जिनाज्ञाराधनायवयं भवन्तमेवं भणामः, न पुनर्मत्सर-प्रद्वेषादिना ।। अथ “सजं अतो न भन्नइ"त्ति पदव्याख्यानार्थमाह[भा.१२६९] तद्दिवसं बिइए वा, सीयंतो वुच्चए पुणो तइयं ।
एगोऽवराहो ते सोढो, बीयं पुण ते न विसहामी ।। वृ- “सीदन्' सामाचार्यां प्रमाद्यान् तस्मिन्नेव दिवसेऽन्यस्यां वेलायां द्वितीये वा दिवसे पुनभूयोऽप्युच्यते 'तृतीया' प्रतिस्मारणा, एक उपदेशो द्वितीया स्मारणा तृतीया प्रतिस्मारणेति कृत्वा । कथम् ? इत्याह-एकस्ते महानपराधः 'सोढः' तितिक्षितोऽस्माभि, यदि पुनर्द्वितीयं स्वल्पमप्यपराधं करिष्यसि ततो वयं ते "न विसहामो" नसहिष्यामः ।।
तथा चात्राछगणकदृष्टान्तः क्रियते[भा.१२७०] गोणाइहरणगहिओष मुक्को य पुणो सहोढ गहिओ उ!
उल्लोल्लछगणहारी, न मुच्चएजायमाणो वि॥ वृ-यथा कश्चित् चौरो गवादिहरणं कुर्वनारक्षकैर्गृहीतः ततः, 'मुञ्चत मामेकवारम्, नाहं भूयः स्वल्पमपि चौर्यं करिप्यामि' इत्युक्तेदयालुत्वाद्अपरोपरोधाद्वा तैर्मुक्तः पुनर्द्वितीयवेलायां पूर्वाभ्यासवशायद्याच्छघणहारी भवति, स्वल्पचौर्यकारीतिभावः, तथापि 'सहोढः' सलोनो गृहीतः सन् याचमानोऽपि मोक्षणं न मुच्यते । एवं भवतोऽप्येकवारं महदपि प्रमादपदं तितिक्षितमस्माभि, इत ऊर्ध्वं तु स्तोकमपि न तितिक्षामहे । इत्थमुक्तोऽपि यदि प्रमाद्यति तदा मासलघु दण्डं दत्त्वा द्वितीयं घट्टनादृष्टान्तं कुर्वन्ति । तमेवाह[भा.१२७१] घट्टिजंतं वुच्छं, इति उदिए दंडना पुनो बिइयं ।
पासाणो संयुत्तो, अइरुचिय कुंकुमंतइए। वृ- यथा दुग्धमाद्रहितं सद् घट्यमानं चाल्यमानमपि "वुच्छं"ति देशीपदत्वाद् अवदग्धं विनष्टमितियावद्, एवं भवानप्यस्माभिरित्यं स्मारणादिनाघट्यमानोऽपिप्रमादमेवाऽऽसेवितवान्, 'इति' एवम् ‘उदिते' कथिते सति यदि भूयः प्रमाद्यतितदापुनरपि 'दण्डना' मासलघुप्रायश्चित्तरूपा कर्तव्या । “बीयं"ति एतद् द्वितीयमुदाहरणम् । इत्थं दण्डितोऽपि यदि प्रमादाद् नोपरमते तदा रुञ्चनादृष्टान्तो वक्तव्यः-“पासाणो" इत्यादि । अति-अतीव रुञ्चितं-पिष्टं कुङ्कुमं किं पाषाणः संवृत्तः ? । एवं भवानपि मता प्रयासेन प्रतिनोद्यमानः किमप्रमत्तः संवृत्तः ? इति । एतत् तृतीयमुदाहरणं कृत्वा तथैव मासलघु दीयते॥अत यदुक्तं प्राक् "अविनीयाणं विवेगो य" त्ति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org