________________
३०९
उद्देशक : १, मूलं-६, [भा. ११५९]
भयं ते नस्थि मंमूला, दीहपट्ठाओ ते भयं ।। ताहे जाणति-एस अमच्चो ममं चेव मारेउकामो, कओ ममं पिता राता होउं संते भोए परिच्चइत्तापुनोतेचेव पत्थेति?, एस अमच्चोमंमारेउकामो एवंजत्तंकरेइ। ताहे राया अमच्चस्स सीसं छेत्तुंसाहुस्स उवगंतुंसव्वं कहेइ खामेइय।।अथ श्लोकत्रयस्याक्षरार्थ-आ-ईषद् आभिमुख्येन वाधावसिआधावसि, प्रकर्षणपृष्ठतो वा धावसि प्रधावसि, मामपिन निरीक्षसे, लक्षितस्ते मया 'भावः' अभिप्रायो यथा 'यवं' यवधान्यं चरितुं प्रार्थयसि भो गईभ ! । द्वितीयपक्षे यवनामानं राजानं मारयितुं भो गर्दभनृपते ! प्रार्थयसीति प्रथमश्लोकः॥
इतो गता इतो गता, मृग्यमाणा न दृश्यते, अहमेतद् विजानामि अगडे’ भूमिगृहे गर्तायां वा क्षिप्ता 'अडोलिका' उन्दोयिका नृपतिदुहिता वा । द्वितीयश्लोकः॥
मूषकस्य राज्ञश्च शरीरसौकुमार्यभावात् सुकुमारक! इत्यामन्त्रणम्, “भद्दलग"तिभद्राकृते !, रात्रौ हिण्डनशील! मूषकस्य दिवा मानुषावलोकनचकिततया राज्ञस्तु वीरचर्यया रात्री पर्यटनशीलत्वात्, भयं 'ते' तव नास्ति मन्मूलात्' मनिमित्तात् किन्तु 'दीर्घपृष्ठात् एकत्र सात् अपरत्र तु अमात्यात् 'ते' तव भयमिति तृतीयश्लोकः । ततः स राजर्षिश्चिन्तयति[भा.११६०] सिक्खियव्वं मनूसेणं, अवि जारिसतारिसं ।
पेच्छ मुद्धसिलोगेहि, जीवियं परिरक्खियं ॥ वृ-शिक्षितव्यं मनुष्येणअपियाद्दशताद्दशम्, पश्य मुग्धैरपि श्लोकैर्जीवितं परिरक्षितम्।। तथा[भा.११६१]पुव्वविराहियसचिवे, सामच्छण रत्ति आगमो गुणणा।
नाओ मि सचिवघायण, खामण गमणं गुरुसगासे ।। वृ-पूर्वं विराधितो यः सचिवस्तस्य राज्ञा सह 'सामच्छणं' पर्यालोचनम् । ततस्तयो रात्री तत्रागमः । तस्य च राजर्षेस्तदानीं पूर्वपठितश्लोकत्रयस्य गुणना । ततः 'ज्ञानोऽस्यहम्, नूनमतिशयज्ञानी मदीयः पिता, कुतोवा एष महात्मापटप्रान्तलग्नतृणवद्लीलयैवराज्यं परित्यज्य भूयस्तदङ्गीकारं कुरुते ? तदेष सर्वोऽप्यस्यैवाऽमात्यस्य कूटरचनाप्रपञ्चः' इति परिभाव्य सचिवघातनं कृत्वा स्वपितुः क्षामणं कृतवान् । ततस्तस्य राजर्षे 'अहो! ते भगवन्तो मामनेकशो भणन्तिस्म-आर्य! अधीष्वाधीष्व सूत्रम्, परमहमात्मवैरिकतयानापाठिषम्, यदिनाम ईशानामपि मुग्धश्लोकानां पठितानामीशं फलमाविरभूत् किं पुनः सर्वज्ञोपज्ञश्रुतस्य भविष्यति ?' इति विचिन्त्य गुरुसकाशे गमनम् । ततो मिथ्यादुष्कृतं दत्त्वा सम्यक् पठितुंलग्न इति ।।
किञ्च श्रुताध्ययनेऽभी अभ्यधिका गुणाः[भा.११६२] आयहिय परिण्णा भावसंवरो नवनवो असंवेगो।
निक्कंपया तवो निजरा य परदेसियत्तं च ।। दृ- आत्महितं १ परिज्ञा २ भावसंवरः ३ नवनवश्च संवेगः ४ निष्कम्पता ५ तपः ६ निर्जरा च परदेशिकत्वं च ८ इति द्वारगाथासमासार्थ ।। अथ विस्तरार्थमाह[भा.११६३]आयहियमजाणंतो, मुज्झति मूढो समादिअति कम्मं ।
कम्मेण तेन जंतू, परीति भवसागरमनंतं ।।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org