________________
पीठिका - [भा. ७६०]
[मा. ७६०]
२०३
परिसाइ अफरिसाई, दव्वे भावे य लोग उत्तरिए । एक्केक्को वि य दुविहो, अमच्च बडुईए दिट्ठतो ॥
वृ- परिश्रवितुं शीलमस्येति परिश्रावी, तद्विपरीतोऽपरिश्रावी । उभावपि द्विविधौ द्रव्ये भावे च । तत्र द्रव्यतः परिश्रावी घटादि, अपरिश्रावी तुम्बकादि । भावतः परिश्रावी अपरिश्रावी च। एकैकोऽपि द्विविधः, तद्यथा-"लोग"त्ति लौकिकः “उत्तरिए "त्ति पदैकदेशे पदसमुदायोपचाराद् लोकोत्तरिकः । तत्र लौकिके भावतः परिश्राचिणि अमात्यध्ष्टान्तः । स चायम्- एगो राया । तस्स कना गद्दभस्स जारिसा । सो निचं खोलाए अमुक्कियाए अच्छइ । सो अन्नया अमचेणं एते पुच्छिओ-किं तुम्मे भट्टारयपादा ! खोलाए आविद्धियाए अच्छह ? न कस्सइ सीसं कन्ना य दरिसेह ? । रन्ना सम्भावो कहिओ, भणियं च-मा रहस्सभेयं काहिसि त्ति । तेन अगंभीरयाए तं रहस्स अणहियासमाणेण अडविं गंतुं रुक्खकोट्टरे मुहं छोदूणं भणियं-गद्दभकन्नो राया, गद्दभकन्नो राया । तं रुक्खं अन्त्रेण केणइ छेत्तुं वादित्रं कृतं । भवियव्ववायसेण य तं रत्रो पुरओ पढमं चाइयं । तं वज्रं भइ-गद्दभकन्नो राया, गद्दभकन्नो राया । रन्ना अमच्च पुच्छिओ-तुमे परं एवं रहस्सं नायं, कस्स ते कहियं ? | अमच्चेण जहावत्तं सिद्धं । एस लोइओ परिस्सावी ||
लोउत्तरिओ जो अनहियासमाणो पुच्छिओ वा अपुच्छिओ वा अरिणयाणं अववायपयाणि सुणेत्ता उडिओ, तओ जइ कोइ अपरिणओ पुच्छइ - किं एयं कहिजइ ? । भणइ-चरण-करणं साहूणं वन्निज्जइ ।। ईशस्यापरिश्राविणो यदि सूत्रं न ददाति तदा चतुर्लघु, अर्थं न ददाति चतुर्गुरु ॥ अथ "यश्च विद्वान्" इति द्वारमाह
[भा. ७६१] विदु जाणए विनीए, उववाए जो उ वट्टए गुरूणं । तव्विवरीयऽविणीए, अदिंत दिंते अ लहु-गुरुगा ।
वृ- "विदंक् ज्ञाने" इत्यस्य धातोर्वेत्ति जानातीति व्युत्पत्या विद्वान् ज्ञायक उच्यते, स चेहाभ्युत्थाना - SS सनप्रदानादिरूपस्य विनयस्य विज्ञाता ग्राह्यः, न केवलं ज्ञायकः किन्तु 'विनीतः ' यथावसरमभ्युत्थानादिनिवयप्रयोक्ता, तथा 'उपपाते' आज्ञानिर्देशे गुरूणां 'यस्तु' यः पुनर्वर्त्तते तस्य सूत्रं न ददाति चतुर्लघु, अर्थं न ददाति चतुर्गुरु । तथा तस्य-विदुषो विपरीतस्तद्विपरीतस्तस्य चिनयस्वरूपमजानत इत्यर्थः "विनीए" ति अकारप्रश्लेषाद् अविनीतस्य च सूत्रं ददाति चतुर्लघु, अर्थं ददाति चतुर्गुरु ॥ गतं “यश्च विद्वान्” इति द्वारम् । अथ "पत्ते य"त्ति द्वारम् अत्र च तिस्र व्याख्याः, तद्यथा- पात्रमेवानुयोगं श्रोतुमर्हति नापात्रमिति प्रथमा, प्राप्त एवानुयोगश्रवणं कारयितव्यो नाप्राप्त इति द्वितीया, व्यक्त एवानुयोगं श्रावणीयो नाव्यक्त इति तृतीया, अस्यांच तृतीयव्याख्यायां "वत्ते य'त्ति पाठो द्रष्टव्यः । अथाभूनेव व्याचिख्यासुराह
[भा. ७६२] तिंतिनिए चलचित्ते, गाणंगणिए अ दुब्बलचरिते । आयरियपारभासी, वामावट्टे य पिसुणे य ॥
[भा. ७६३] आदी अदिट्ठभावे, अकडसमायारि तरुणधम्मे य । गव्विय पइन्न निण्es, छेअसुए वज्रए अत्यं ॥
वृ- तिन्तिणिकश्चलचित्तो गाणङ्गणिकश्च दुर्बलचारित्रः आचार्यपरिभाषी आचार्यपरिभावी वा वामावर्त्तश्च पिशुनश्च “आदी अदिट्टभावे” त्ति आदौ - आवश्यकादिशास्त्रेषु वर्त्तमाना अध्ष्टा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org