Page Text
________________
१७८
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१
भवति?-देवेन्द्रावग्रहक्षेत्रे यानि सचित्ता-ऽचित्त-मिश्राणि द्रव्याणि तानिसण्यपि देवेन्द्रद्रव्यावग्रहः। एवं राजावग्रहादिष्वपि भावना कार्या ॥ उक्तो द्रव्यावग्रहः, अथ कालावग्रहमाह[भा.६८२] दो सागरा उ पढमो, चक्की सत्त सय पुव चुलसीई।
सेसनिवम्मि मुहुत्तं, जहन्नमुक्कोसए भयणा ।। कृ'प्रथमः देवेन्द्रावग्रहः सद्वेसागरोपमेयावद्भवति, शक्रस्यद्विसागरोपमस्थितिकत्वात्। 'चक्री' चक्रवर्त्यवग्रहो जघन्यतः सप्त वर्षशतानि ब्रह्मदत्तवत्, उत्कर्षतः पुनश्चतुरशीतिपूर्वशतसहस्राणि भरतचक्रवर्तिवत् । तथा च चूर्णिः- चक्कवट्टिउग्गहोजहन्नेणं सत्तवाससया बंभदत्तस्स, उक्कोसेणंचउरासीइपुब्बसयसहस्साइंभरहस्स॥अत्रपरः प्राह-ननुब्रह्मदत्तःकुमारतायामष्टाविंशतिं माण्डलिकत्वेषट्पञ्चाशतंदिग्विजयेषोडशवर्षाण्यतिवाह्यषड् वर्षशत्येवचक्रवर्तिपदवीमनुबभूव, भरतोऽपि सप्तसप्ततिपूर्वलक्षाणि कुमारभावमनुभूय वर्षसहस्रं माण्डलिकत्वमनुपाल्य षष्टिवर्षसहस्राणि विजययात्रायां व्यतीत्य ततः किञ्चिद् न्यूनानि षट् पूर्वलक्षाणि सार्वभौमश्रियं बुभुजे, ततः कथमनयोः सप्त वर्षशतानि चतुरशीतिपूर्वलक्षाणि च यथाक्रमं चक्रवर्त्यवग्रहः प्रतिपाद्यमानो नविरुध्यते? नैष दोषः, इहयोग्यतामङ्गीकृत्य भरतादयो जन्मत एव चक्रवर्तिनो मन्तव्याः, यत उत्पत्रमात्र एव चक्रवर्तिनि तदीयतथाविधाद्भुतभाग्यसम्भार-समावर्जितास्तदाभाव्यक्षेत्रनिवासिदेवताः उत्पन्नोऽयंसकलमहीवलयस्वामी' इति प्रमोदभाजस्तदानुकूल्यवृत्तयस्तज्जयामिलाषिण्यस्तत्तत्प्रत्यनीकप्रयुक्तप्रत्यूहापहाराय प्रवर्तन्त इति समीचीनमेव यथोक्तमवग्रहकालमानम् अन्यथावा बहुश्रुतैरुपयुज्यनिर्वचनीयमिति। "सेसनिवम्मि मुहत्तं"ति चक्रवर्तितं मुक्त्वा यःशएषो नृपस्तस्य जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तकालावग्रहः, कृतराज्याभिषेकस्यान्तमुहूर्तादूर्द्धमरणाद्राज्यपदपरिप्रशाद्वा । “उक्कोसए भयण"त्ति शेषनृपतीनामुत्कृष्ट कालावग्रहे भजना कार्या। किमुक्तंभवति?-अन्तर्मुहूर्तादारभ्यसमयवृद्या वर्द्धमानानि चतुरशीतिपूर्वलक्षाणि यावद् यान्यु स्थानानि तेषां मध्ये यद् येन नृपतिनाऽऽयुःस्थान निर्वर्तितं यो वा यावन्तं कालं राज्यैश्वर्यमनुभवति तस्य स उत्कृष्टः कालावग्रहः ।। [भा.६८३] एवंगहवइ-सागारिए वि चरिमे जहन्नओ मासो।
उक्कोसो चउमासा, दोहि वि भयणा उ कञ्जम्मि। वृ-एवं गृहपति-सागारिकयोरपि शेषनृपतिवद् जघन्य उत्कृष्टश्च कालावग्रहो द्रष्टव्यः । इह च यद्यपि शेषनृपति-गृहपति-सागारिकाणामायूंपिपूर्वकोटिपर्यवसितान्यपि सम्भाव्वन्तेतथापि चूर्णिकृता किमपि बाहुल्यादि कारणमुद्दिश्य चतुर्शीतिपूर्वलक्षपर्वन्तान्वेवाभिहितानीति अत्रापि तदनुरोधेन तथैव व्याख्यातानि । तथा चरमे साधर्मिकावग्रह ऋतुबद्धे मासकल्पविहारिणां जघन्यो मासमेकम् उत्कृष्टो वर्षासुचतुरोमासान्कालावग्रहः । “दोसुवि मयणा उकञ्जम्मि"त्ति 'द्वयोरपि' जघन्योत्कृष्टयोः कार्ये समापतिते भजना । किमुक्तं भवति ?-ग्लानादिभि कारणैः कदाचिद् ऋतुबद्धे मासो वर्षासु चत्वारो मासा न प्रतिपूर्वेरन् अतिरिक्ता वा भवेयुः ।। गतः कालावग्रहः । अथ भावावग्रहमाह[भा.६८४] चउरो ओदइअम्पी, खओवसमियममि पच्छिमो होइ।
__ मनसी करणमणुनं, च जाण जंजत्थ ऊ कमइ ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003371 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 35 Bruhatkalpa ChhedSutra 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 1500 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 35, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 29 MB |