________________
५६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -३-३/१०३ वृ-अहिरण्यावयम्, नास्तिमूल्यम्। सब्रूयात्-उपधिप्रयच्छत ।ततो येन साधुनाससंस्तारक आनीतः तस्य सत्कमन्तप्रान्तमुपकरणं दर्शनीयम् । अन्यं वा फलकं यतनया मार्गयित्वा ददति । तब प्रथमतः शुद्धम्, तदभावे पञ्चकपरिहाण्या, राजकुले वा गत्वा व्यवहारः क्रियते- दत्त्वा दानमनीश्वर० ।। इति । एतेन "मग्गादानं च ववहारे" त्ति पदं व्याख्यातम् ॥ [भा.४६४७) सव्वे वि तत्थ रुमति, भद्दो मुल्लेण जाव अवरण्हे ।
एगंठवेउ गमनं, सो वियजावऽहमं काउं॥ वृ-कोऽपिराजवल्लभादिः सर्वानपि साधूंस्तत्र निरुणद्धिततोयदिकश्चिद्यथाभद्रको मूल्येन मोचयतिसन प्रतिषेद्धव्यः ।अथप्रतिषेधं कुर्वन्तितदाचतुर्गुरु ।अधनास्तिमोचयिताततोऽपराहू यावत् सर्वेऽपि सबाल-वृद्धास्तिष्ठन्ति । यदि न मुञ्चति तत एकं क्षपकादिकं स्थापयित्वा शेषाः सर्वेऽपि गच्छन्ति । सोऽपीशः स्थाप्यते योऽष्टमं कर्तुसमर्थो भवति ।असमर्थस्थापने चतुर्गुरु। ततोऽसावष्टमं कृत्वा पलायते ॥ [भा.४६४८] लद्धे तीरियकजा, तस्सेवऽप्पति जहव मुंजंति ।
पभुलद्धे वऽसमत्ते, दोच्चोग्गह तस्स मूलाओ। वृ-लब्धे संस्तारके यदि 'तीरितकार्याः' समाप्तप्रयोजनास्ततः तस्यैव' संस्तारकस्वामिनो अर्पयन्ति । अथ कार्यमसमाप्तं ततो भुञ्जते । अथ प्रभुणा-संस्तारकस्वामिना लब्धः साधूनां च कार्यमद्याप्यसमाप्तंततस्तस्य मूलाद्य द्वितीयं वारमवग्रहोऽनुज्ञाप्यतेएष सूत्रोक्तोद्वितीयावग्रहः।। अथ द्वितीयपदमाह{भा.४६४९] बितियं पभुनिधिसए, नझुट्ठिय सुन्न मयमणप्पज्झे।
असहू य रायगुडे, बोहिकभय सत्य सीसे वा ॥ वृ-द्वितीयपदमत्र भवति - संस्तारकेण कार्य समाप्तम्, योऽपि संस्तारकस्य प्रभुः स राज्ञा निर्विषय आज्ञप्तः, देशभङ्गे वा नष्टः, दुर्भिक्षे वा 'उत्थितः' उद्वसितः, “सुने" ति सपुत्र-दारः कुत्राप्यामन्त्रितः सन् गतो गृहं शून्यं सञ्जातम्, 'मृतो वा' कालगतः; एतानि गृहस्थकारणानि । अमूनि तु संयतकारणानि-स साधुरसहिष्णुर्न शक्नोति गवेषयितुम्, राजद्विष्टे बोधिकभये वा अध्वशीर्षके वा सार्थवशगः । एतैःकारणैर्विप्रणष्टं संस्तारकंन गवेषयेत्, नच प्रायश्चित्तमाप्नुयात्।
मू. (१०४) जद्दिवसं समणा निग्गंथा सिञ्जा-संथारयं विष्पजहंति तद्दिवसं अवरे समणा निग्गंथा हव्यमागच्छिज्जा सच्चेव उग्गहस्स पुव्वाणुत्रवणा चिट्ठइ अहालंदमवि उग्गहे ।।
धृ-अस्य सूत्रस्य कः सम्बन्धः? इत्याह[भा.४६५०] उग्गह एव उपगतो, सागारियउग्गहाउ साहम्मी।
रहितं व होइ खित्तं, केवतिकालेस संबंधो।। वृ-पूर्वसूत्रेतावदवग्रह एव 'प्रकृतः' प्रस्तुतोवर्ते, “दोच्चं पिउग्गहंअनुनवित्ता" इति वचनात्, इदमपि प्रकृतसूत्रमवग्रहविषयम् । यद्वा पूर्वसूत्रद्वये सागारिकावग्रह उक्तः, इह तु सागारिकावग्रहादनन्तरंसाधर्मिकावग्रहः प्रतिपाद्यते।अथवापूर्वसूत्रेषुसंस्तारकं प्रत्ययेविहारः कर्तव्य इत्युक्तम्, अत्रतु विहारे कृते तैः साधुभिर्विरहितमपि तत् क्षेत्रं कियन्तं कालमवग्रहयुक्तं भवति? इति निरूप्यते । एष सम्बन्धः ।।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org