________________
उद्देशक : ३, मूलं- ९५, [भा. ४३५९ ]
प्रतिग्रहो मात्रकं बी गृहीतम् ॥ तथा-
[मा. ४३६०] पाणदय सीयमत्थुय, पमज्ज चिलिमिलि निसिज कालगते । लन्न लज्ज असहू, छेअण सामारिए भोगो ॥
४८३
- वर्षाकल्पादिकं 'प्राणिदयार्थम्' अप्कायादिजीवरक्षानिमित्तं परिभोक्तव्यम् । कल्पत्रयं शीतरक्षार्थम् । संस्तारकोत्तरपट्टकी आस्तरणमास्तृतं तदर्थम् । रजोहरणं च प्रमार्जनार्थं गृह्यते । चिलिमिलिका ज्योतिशाला-दकतीरादावुपयुज्यते । रजोहरणस्य निषद्याद्वयं निषदनार्थमादीयते । "कालगए "त्ति कालगतस्याच्चादनार्थं नन्तकादिकं गृह्यते । ग्लानत्वं वा कस्यापि सञ्जातं सः अप्रावृतः सुखेनास्तामिति कृत्वा तस्याग्रे चिलिमिलिका दीयते । “लज्ज"त्ति लज्जाव्यपगमार्थं चोलपट्टकः परिभुज्यते । “असहु"त्ति राजादिप्रव्रजिता असहिष्णवः ते कल्पादिकं प्रावृणीयुः । "छेदन' "त्ति नखहरणिका - पिप्पलकादिना नखप्रलम्बादीनां छेदनं क्रियते । “सागारिए "त्ति शैक्षस्य त्ति नखहरणिका - पिप्पलकादिना नखप्रलम्बादीनां छेदनं क्रियते । “सागारिए "त्ति शैक्षस्य सज्ञातकानां सागारिकं ततः कल्पादिकं प्रावार्य प्रच्छन्ने स्थाप्यते । एवमादिकः सर्वोऽपि यथायोगमौधिकस्यैौपग्रहिकस्य चोपधेः परिभोगो मन्तव्यः ॥
उक्तं पुराणग्रहणम् । तदुक्ती च समर्थितमचित्तग्रहणम् । एवं क्षपकेण त्रिविधे ग्रहणे प्ररूपिते सति इतरः प्राह
[भा. ४३६१] उवरिं कहेसि हिठ्ठा, न याणसी वयणं न होइ एवं तु । चतुरो गुरुगा पुच्छा, नासेहिसि तं जहा वेओ ।।
वृ- यद् उपरि कथयितुं योग्यं तत् त्वम् 'अधस्तात्' पूर्वं कथयसि । इयमत्र भावना-यद् भवता प्रथममेवाचार्यादिविषयं पुराणसचित्तग्रहणमभिहितं तदशैक्षलक्षणाभिनवसचित्तग्रहणप्ररूपणादूर्ध्व प्ररूपयितुं योग्यमासीत्, अभिनव-पुराणपर्याययोः पूर्व-पश्चात्कालभावित्वेन भावात् तस्य चाभिनवसचित्तगर्हणस्य भवता प्ररूपणैव न कृता, अत एव न जानासि ग्रहणस्वरूपम् । यथा च "वन्दित्वा विनयेन पृच्छ" इत्येवमहङ्कारदूषितं वचनं त्वयोक्तम् एवमभिधियमानं न भवति, सतां पूजनीयमिति वाक्यशेषः । एवं च ब्रुवाणस्य भवतश्चत्वारो गुरुकाः । क्षपकः पृच्छतिकिमत्र मम क्षूणमापतितं येनैवं प्रायश्चित्तं ? । इतरः प्राह त्वं पल्लवग्राहितया सम्यक् सिद्धान्ताभिप्रायमविज्ञाय जल्पसि । एवं च प्रज्ञापयन् त्वमात्मना नष्टोऽन्यानपि नाशयिष्यसि, यथा स प्रथमोद्देशकभणितो वैद्यः पूर्वाह्न वमनं दद्यादपराह्णे विरेचनम् । वातिकेष्वपि रोगेषु, पत्यमाहर्विशोषणम् ॥
इति लोकमात्रं गृहीत्वा चिकित्सां कुर्वन् विनष्टः एवं भवानपीति चिरनतनगाथासमासार्थः ॥ अथैनामेव किञ्चिद् विवृणोति
[ भा. ४३६२] वयणं न वि गव्वभालियं, एलिसयं कुलसेहि पूजियं । अहवा न वि एत्थ लूसिमो, पगई एस अजानुए जने ॥
वृ- इतरः क्षपकं ब्रूते- 'ईशं' 'मां वन्दित्वा विनयेन पृच्छ' इत्येवंरूपं 'गर्वभारितम्' अहङ्कारभारगुरुकं वचनं 'कुशलैः' विद्वद्भिः 'न पूजितं' न श्लाधितम्, अतो नैव भवतो वक्तुं युज्यते । अथवा नाप्यत्र वयं 'रुष्यामः' रोषं कर्तुमर्हामः । कुतः ? इत्याह- 'अज्ञे' मूर्खे जने
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org